20 октомври 2023

PBS.org/AP

Додека Палестинците во опколениот Појас Газа бараат засолниште од немилосрдното израелско бомбардирање како одговор на бруталниот напад на Хамас на 7 октомври, некои се прашуваат зошто соседните Египет и Јордан не ги прифаќаат. Двата израелски соседи, кои се граничат со Газа и окупираниот Западен Брег, одговорија со категорично одбивање. Во Јордан веќе има голема палестинска заедница.

Египетскиот претседател Абдел Фатах ал Сиси вчера во својот најостар говор досега рече дека сегашната војна не е само борба против групата Хамас, која владее со Појасот Газа, „туку тоа е и обид да се истуркаат цивилите од енклавата ... да имигрираат во Египет“. Тој предупреди дека тоа може да го наруши мирот во регионот.

Јорданскиот крал Абдула Втори објави слична порака еден ден претходно, велејќи: „Нема бегалци во Јордан, нема бегалци во Египет“.

Нивното одбивање се должи на загриженоста дека Израел сака да ги принуди Палестинците трајно да се преселат во нивните земји и да ги поништи палестинските барања за сопствена држава. Ал Сиси, исто така, рече дека масовниот егзодус ќе создаде ризик екстремистите да се инфилтрираат на египетскиот Синајски Полуостров, од каде што би можеле да извршат напади против Израел, загрозувајќи го мировниот договор меѓу двете земји потпишан пред речиси 40 години.

Што ги мотивира позициите на Египет и Јордан? Раселувањето е главно прашање во палестинската историја. За време на војната во 1948 година поврзана со формирањето на државата Израел, речиси 700 илјади Палестинци беа протерани од своите домови или избегаа надвор од границите на денешната еврејска држава. Палестинците овие настани ги нарекуваат „Ан Накба“, што на арапски значи „Катастрофа“.

За време на Шестдневната војна во 1967 година, во која Израел ги освои Западниот Брег и Појасот Газа, уште 300 илјади Палестинци беа раселени, главно во Јордан.

Бегалците и нивните потомци моментално брои речиси шест милиони луѓе, од кои повеќето живеат во бегалски кампови и населби на Западниот Брег, Газа, Либан, Сирија и Јордан. Палестинската дијаспора се прошири уште подалеку, со многу бегалци кои се населиле во земјите од Заливот и на Запад.

По прекинот на непријателствата во 1948 година, Израел одби да им дозволи на бегалците да се вратат во местата на потекло. Израел оттогаш ги отфрли палестинските барања за враќање на бегалците како дел од мировниот договор, велејќи дека тоа ќе го загрози еврејското мнозинство во земјата.

Египет стравува дека историјата ќе се повтори и голем број палестински бегалци од Газа трајно ќе се населат во арапската држава.

Овие грижи се условени од немањето јасно сценарио како ќе заврши војната.

Израел вели дека има намера да го уништи Хамас за неговиот крвав напад врз јужните израелски градови. Сепак, сè уште не е јасно што би можело да се случи понатаму и кој ќе владее со Газа. Ова ја зголеми загриженоста дека еврејската држава уште еднаш ќе ја окупира енклавата за одреден период, што дополнително ќе го разгори конфликтот.

Израелската армија соопшти дека Палестинците кои ја послушале нејзината наредба да се евакуираат од северна Газа на југ, ќе можат да се вратат во своите домови по завршувањето на војната. Египет не е убеден.

Ас-Сиси рече дека борбите би можеле да траат со години доколку Израел почувствува дека не ги погодил милитантите доволно силно. Египетскиот претседател предложи додека траат воените операции, Израел да ги прими бегалците во својата пустина Негев, која се граничи со Појасот Газа.

-Нејасноста на Израел за неговите намери во Газа и евакуацијата на населението сами по себе се проблематични, рече Рикардо Фабијани, директор на програмата за Северна Африка во независната невладина организација Меѓународна кризна група со седиште во Белгија. Оваа конфузија предизвикува загриженост во соседните земји, додаде аналитичарот.

Египет се залагаше за Израел да дозволи хуманитарна помош во Газа, а еврејската држава вчера соопшти дека ќе го стори тоа, иако не прецизираше кога. Египет, кој веќе се соочува со продлабочена економска криза, веќе е домаќин на речиси девет милиони бегалци и мигранти, вклучително и околу 300 илјади Суданци кои пристигнаа оваа година бегајќи од граѓанската војна во нивната земја, според Обединетите нации.

Сепак, арапските држави и многу Палестинци, исто така, се сомневаат дека Израел може да ја искористи ситуацијата за да предизвика трајни демографски промени и да ги порази палестинските барања за сопствена држава што ќе ги вклучи Газа, Западниот Брег и Источен Ерусалим, кој исто така беше заземен од еврејската земја во 1967 година.

Ал Сиси ја повтори својата загриженост дека егзодусот од Газа „е начин да се стави крај на палестинската кауза... која е најважна од сите причини за нашиот регион“. Тој посочи дека сега нема да има војна доколку одамна се преговарало за демилитаризирана палестинска држава.

-Сите историски преседани укажуваат на тоа кога Палестинците беа принудени да ги напуштат палестинските територии, не им беше дозволено да се вратат, рече високиот соработник на Фондацијата Карнеги за меѓународен мир Хишам Хелиер. Египет не сака да биде соучесник во етничкото чистење во Газа, додаде аналитичарот.

Стравувањата на арапските држави беа поттикнати само од подемот на десничарските конзервативни партии под израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху, кои зборуваат со позитивен тон за егзодусот на Палестинците. По нападот на Хамас, нивната реторика стана поневоздржана, а некои десничарски политичари и медиумски коментатори ја повикаа армијата да ја срамни Газа со земја и да ги протера нејзините жители. Израелски пратеник рече дека Израел треба да започне „нова Накба“ во Газа.

Во меѓувреме, Египет вели дека масовниот егзодус од Газа ќе го донесе Хамас или други палестински милитанти на нејзината територија. Тоа може да биде дестабилизирачко на Синајскиот Полуостров, каде што војската на Египет со години се бори против исламистичките екстремисти и дури во еден момент го обвини Хамас дека ги поддржува.

Египет ја поддржува израелската блокада на Газа откако Хамас ја презеде контролата врз енклавата во 2007 година, строго контролирајќи го преминот на стоки и цивили преку границата. Каиро, исто така, ја уништи прекуграничната мрежа на тунели што Хамас и другите Палестинци ги користеа за шверц на стоки во Газа.

Со оглед на тоа што Египет главно се справува со бунтовниците во Синај, „Каиро не сака да има друг безбедносен проблем за решавање во овој проблематичен регион“, рече Фабијани.

Ал Сиси предупреди на уште подестабилизирачко сценарио: пропаѓање на мировниот договор меѓу Египет и Израел од 1979 година. Тој рече дека во случај на присуство на палестински милитанти, Синај „ќе стане база за напади против Израел. Еврејската држава ќе има право да се брани ... и ќе почне да удира на египетска територија“.

-Мирот што го постигнавме ќе ни се измолкне, рече Ал Сиси, додавајќи: „И сето тоа во име на идејата за уништување на палестинската кауза“.

фото: МИА архива