22 август 2023

Европска правда 

Пред 55 години, половина милион војници на советската армија почнаа да ја окупираат Чехословачка. Над 6.000 тенкови го скршија сонот на голем дел од граѓаните на нашата земја за Прашката пролет - сонот дека комунизмот може да се реформира и дека во земјите контролирани од Москва луѓето можат да уживаат во слободата на говорот и да не мора да бидат избркани од училишта и работните места заради нивните мислења или дури и да седат во затвор.

До ноќта меѓу 20 и 21 август, луѓето беа убедени дека Кремљ нема причина да испраќа војници против нашата влада, кога никој не размислуваше да го напушти тогашниот советски воен или економски пакт, а Комунистичката партија и нејзиното раководство никогаш не беа попопуларни во земјата. Владетелите на Кремљ беа згрозени што жителите на Советскиот Сојуз, особено на Украина, која граничи со Чехословачка, исто така може да побараат слобода на говорот. Тој страв од слободата и нејзината заразност стоеше зад ризичната одлука за окупација на нашата земја, која теоретски можеше да ја бранат над 200.000 војници.

Русија мисли исто како и пред 55 години

Пред половина век, Леонид Брежњев во основа успеа во овој чекор – иако не успеа да воспостави подготвена марионетска влада, Кремљ всушност изврши државен удар. Тогашното комунистичко раководство решило да не ја брани земјата од странски војници, а откако Советите ги киднапирале и ги однеле во Москва, тие целосно се предале. Во случајот со Украина, денешна Русија сè уште размислува исто како и пред 55 години - се плаши од слободата на говорот, плуралност на мислењата и слободни избори, кои Украинците ги почитуваат повеќе од 30 години. Владимир Путин сфати дека заканите и уцените нема да ја спречат желбата за слобода на Украина, а единствената опција е таа да ја скрши со сила. Тој сакаше да го повтори успехот на Брежњев и да изврши државен удар, брзо да ја окупира земјата и веројатно да ја подели. Не успеа затоа што ги потцени Украинците и тие веќе година и пол храбро си ја бранат државата од странски тенкови.

Тие се бранат по цена на големи загуби меѓу војниците и цивилите, по цена на непроценлива материјална штета и речиси секојдневни воздушни напади со беспилотни летала и наведувани проектили врз цивилната инфраструктура. Долгорочно, Украина нема да може без воени испораки и друга помош од Западот, па се чини логично прашањето: зарем не е подобро сите да преговараат за мир со Кремљ, во замена за територијални отстапки од Украинска страна?

Меѓутоа, мирот купен на овој начин не би функционирал и би бил опасен за иднината на Европа во целина. Русија и другите тоталитарни земји не смеат да се навикнуваат на тоа дека државните граници може да се менуваат насилно. Ова би довело до нови војни на континентот. И би било наивно да се мисли дека Русија нема да ја продолжи својата војна против украинската независност. На крајот на краиштата, од отстапувањето на Судетите на Хитлер во таканаречениот Минхенски договор во 1938 година, не помина ниту половина година до окупацијата на остатокот од Чехословачка, а не помина ниту една година до почетокот на Втората светска војна.

На владетелите од Кремљ не им е грижа ниту за Крим, ниту за источна или јужна Украина. Оваа војна не е за територија, оваа војна е за вредности и страв на Русија од слобода на говор и слободни избори. Овој страв е речиси непроменлив меѓу руските владетели и не може да биде задоволен со никаква територија или отстапки. Нашата единствена одбрана од него е активната поддршка за Украина и нејзиниот прием во НАТО и ЕУ. Всушност, Русија не се осмелува да направи повеќе.

*Јан Липавски е министер за надворешни работи на Чешката Република

фото:МИА архива