18 Јули 2024

Радио Слободна Европа

Една недела по состанокот на НАТО во Вашингтон, следи уште една средба на лидерите. Овој пат тоа е самитот на Европската политичка заедница (ЕПЦ) – на кој ќе се соберат лидерите на речиси сите европски земји освен Белорусија и Русија, а ќе се одржи во Велика Британија на 18 јули. Поточно, сите ќе се соберат во палатата Бленхајм во Оксфордшир, недалеку од Лондон, родното место на легендарниот британски премиер Винстон Черчил.

Можеби најголемиот фокус ќе биде на еден од неговите наследници, новоизбраниот лидер на Велика Британија, Кир Стармер, кој како домаќин на самитот ќе го направи својот прв вистински обид да ја преориентира својата земја кон Европа генерално, а посебно кон Европската унија, по осум години комплицирани и понекогаш катастрофални односи по Брегзит.

Иако голем дел од планирањето и подготовките за состанокот се одвиваа во времето на претходната конзервативна влада, Брисел е полн со комплименти, истакнувајќи колку беше непречена подготовката за самитот и колку малку изборите во Велика Британија на почетокот на јуни го нарушија состанокот на Европската политичка заедница.

Немојте да се лажете: Ликовите во ЕУ генерално се возбудени поради Стармер – првиот лабуристички премиер по Гордон Браун во 2010 година. Сите забележуваат дека првите впечатоци за него на маргините на неодамнешниот самит на НАТО во Вашингтон беа генерално ентузијастички и првите разговори со него беа опишани како „позитивни“. Или, како што неодамна забележа еден висок функционер на ЕУ на брифинг за медиумите, „досега сето тоа беше добри вибрации. Сега треба да преминеме на содржина“.

И постои чувство дека на Велика Британија и ЕУ им треба политичко зближување. Војната во Украина е една од причините за тоа, но се поголемата можност за уште еден претседателски мандат на Доналд Трамп од другата страна на Атлантикот е нешто што ги преокупира умовите на континентот и во новата влада на левиот центар во Лондон. Не очекувајте големи случувања на состанокот во Бленхајм, но за подоцна може да се предвиди подобрен безбедносен пакт меѓу ЕУ и Велика Британија, можно зајакнување на трговските односи и можеби уште поголема мобилност меѓу двата ентитета. Можеби наскоро ќе видиме соодветен самит ЕУ-Велика Британија на кој некои од овие работи би можеле да се разгледаат.

Што е со самата Европска политичка заедница?

Засега се чини дека ќе се појават околу 45 лидери, меѓу кои и украинскиот претседател Володимир Зеленски. Не очекувајте многу во однос на содржина и резултати, Европската политичка заедница никогаш не дала многу во такви работи. Идејата на Емануел Макрон во 2022 година, непосредно по нападот на Русија врз нејзиниот сосед, требаше политички да го доближи остатокот од Европа – „стратешка интимност“ како што прво рече Макрон. Тоа значи дека лидерите се собираат двапати годишно, а домаќини се наизменично земји-членки на ЕУ и земји кои не се членки на ЕУ. И се чини дека тоа многу им се допаѓа на лидерите.

Пред се, затоа што трае прилично кратко, тие се среќаваат само околу половина ден. Потоа, има тенденција да се организира на спектакуларни места. Инаугуративниот состанок пред две години се одржа во монументалниот прашки замок, по што следеше исклучителна винарија надвор од Кишињев, потоа Гранада каде што лидерите вечераа во Алхамбра и сега доаѓа класична британска летна куќа. Не е лоша како сцена за „политички speed-dating“, што всушност и го прават, но во многу помалку формални структури во споредба со други слични тела како што се Советот на Европа и ОБСЕ.

Што е на менито?

Почнуваат со воведна пленарна сесија, заедничка фотосесија, неколку тематски тркалезни маси, а потоа и завршна тркалезна маса – сето тоа за пет часа. Потоа има простор за различни билатерални средби, пред да одат на прием кај кралот Чарлс Трети. Тркалезните маси ќе имаат три конкретни теми: одбрана на демократиите (што значи координација во борбата против странското мешање во прашања како што се изборните процеси), миграција (особено соработка во решавањето на „нерегуларните миграции“ и создавање легални патишта за доаѓање во Европа) и енергетска поврзаност.

Макрон и претседателката на Молдавија, Маја Санду, ќе копретседаваат со тркалезната маса за одбрана на демократијата, која е толку популарна што постои друга група на истата тема, со која копретседава претседателот на Европскиот совет, Шарл Мишел и црногорскиот премиер Милојко Спајиќ. Премиерите на Италија и Албанија, Џорџа Мелони и Еди Рама, ќе бидат домаќини на тркалезна маса за миграциите. Тоа е навистина контроверзен избор бидејќи нивните две земји неодамна постигнаа многу критикуван договор според кој Албанија ќе обезбеди сместување за мигрантите пресретнати од италијански чамци на море. Словенија и Норвешка ќе водат тркалезна маса за енергетика.

Внимавајте на …

Покрај индикативните фотографии кој со кого разговара, вреди да се следат и некои потенцијални билатерални односи. На Европската политичка заедница ЕУ, под Мишел и Макрон, се обиде да постигне мировен договор меѓу лидерите на Ерменија и Азербејџан. Разговорите, кои потоа извесно време продолжија со прекини во Брисел, не беа многу успешни. Но, постојат шанси Мишел уште еднаш да се обиде во Бленхајм пред да му заврши сегашниот мандат кон крајот на годината. Официјален претставник на ЕУ запознаен со ова прашање рече дека постојат контакти, но дека форматот (билатерален, трилатерален или ниту еден) зависи од тоа што е најзгодно и најсоодветно.

А потоа, се разбира, тука е следниот самит на Европската политичка заедница. Тој ќе се одржи на 7 ноември – само неколку дена по претседателските избори во САД. Засега е договорено состанокот да се одржи во Унгарија со официјалниот домаќин, премиерот на таа земја, Виктор Орбан. Сепак, неговите неодамнешни патувања во Москва и Пекинг налутија многу други членки на ЕУ до тој степен што повеќе не можат да испраќаат свои министри на разни настани на ЕУ во Унгарија. Сега, Европската политичка заедница не е тело на ЕУ и досега нема отворени повици за промена на местото на состанокот. Но, дали другите лидери навистина имаат желудник за голем собир во Будимпешта, особено ако очекувано расположениот Орбан ги пречека веднаш откако неговиот политички сојузник Трамп повторно ќе ја освои Белата куќа?

Фото: ЕПЦ