28 септември 2024

Блумберг

Од почетокот на војната во Украина, избегнувањето на ескалација – скок во поголем, глобален конфликт – беше постојана преокупација на американскиот претседател Џо Бајден. Но, скоро три години подоцна, реалноста е дека војната веќе се прошири и ескалира, само не на начин на кој многу набљудувачи би очекувале.

Загриженоста за ескалацијата се разгоре во последниве недели, бидејќи Бајден размислуваше дали да и дозволи на Украина да користи американско оружје, особено ракетите ATACMS, за да изврши напади со долг дострел во Русија. (Киев веќе ги користи тие ракети против руски цели во окупирана Украина, додека користи свои дронови и муниција за да напаѓа во Русија.)

Украинскиот претседател Володимир Зеленски вели дека посмртоносна, сеопфатна офанзивна кампања е клучна за опустошувањето на руските странични области, командните центри и магацините за оружје, како што Украина успеа да направи во спектакуларни напади во текот на минатата недела. Американски официјални лица и некои надворешни аналитичари, наводно, се скептични дека Вашингтон и неговите сојузници можат да обезбедат доволно релевантни ракети, кои се меѓу најоскудните и највредните алатки во нивниот арсенал, за да направат голема разлика.

Рускиот претседател Владимир Путин, сепак, очигледно би сакал да не дознае: тој предупреди дека ако западните земји ѝ дадат зелено светло на Украина, тие ефективно ќе станат воинствени членки во конфликтот, со сите последици што би можеле да следат – и во средата рече дека тој ја ревидира руската нуклеарна доктрина за да ја одрази таа закана.

Последиците на кои самиот Бајден долго предупредуваше е „Трета светска војна“. Кон крајот на 2022 и почетокот на 2023 година, американските власти беа загрижени дека Русија може да ескалира во Украина со користење на нуклеарно оружје на бојното поле. Заканите на Путин, исто така, периодично го зголемуваат стравот дека Русија може да ескалира надвор од Украина, со воена одмазда на западните земји чие оружје го одржува Киев во борбата.

Но, ова не се најверојатните форми на руска ескалација, бидејќи тие се закануваат да го доведат НАТО – а со тоа и САД – директно во борбите, претворајќи ја војната што Москва може да ја добие, во војна која, по секоја веројатност, ќе ја изгуби. Поверојатно е интензивирање на два типа на асиметрична ескалација што Русија веќе ја презема, со цел да ги казни поддржувачите на Украина без да предизвика целосна војна со Западот.

Прво е тековната кампања на саботажа и субверзија насочена кон Европа. Путин не истрелал проектили кон Варшава или Лондон; тој не ги испрати своите преостанати војници да ја нападнат Полска или балтичките земји. Русија спроведе квази-тајни операции: таргетирање на железници, магацини и други клучни логистички објекти, понекогаш со ангажирање локални криминалци или бегалци како геополитички „работници на тезга“. Овие операции остануваат под прагот на конвенционалната војна, но сепак можат да бидат доста насилни: американските и германските власти спречија заговор за убиство на главниот извршен директор на Рајнметал АГ, производител на оружје чија стока ја одржува Украина.

Не очекувајте Путин отворено да ја преземе одговорноста за оваа кампања на немири и убиства. Но, пораката, ако е имплицитна, не е тешко да се разбере: ако европските земји, па дури и приватните граѓани, се вклучат во конфликтот во Украина, не треба да очекуваат дека ќе излезат неповредени.

Вториот тип на ескалација вклучува влошување на геополитичките превирања во другите конфликтни зони, особено во Црвеното Море. Ова лето, Путин размислуваше да им обезбеди на јеменските Хути напредни противбродски крстосувачки ракети, кои може да предизвикаат смртоносен хаос за патролните американски воени бродови, како и на цивилните бродови. Тој, наводно, отстапил само по налог на де факто лидерот на Саудиска Арабија, Мохамед бин Салман.

Сепак, постојат знаци дека руски персонал сè уште им помага на Хутите во советодавен капацитет, а сега – додека Вашингтон размислува за своите ескалаторни опции во Украина – вестите покажуваат дека Путин повторно размислува да ги обезбеди тие противбродски ракети. Ако Вашингтон и помогне на Украина да ја нападне Русија, Путин може да им помогне на Хутите да ја нарушат слободата на морињата и да и пушти крв на суперсилата што ја одржува.

Врската Русија-Хути е една нишка во растечката мрежа на врски меѓу актерите кои најмногу се залагаат за уништување на постоечкиот меѓународен поредок. И од перспектива на Путин, зголемената поддршка за Хутите би била стратешка двојка, одвлекувајќи го вниманието на САД од Украина, истовремено казнувајќи ја Америка за нејзината улога во таа војна.

Ништо од ова не значи дека САД не треба да ја зголемат поддршката за Украина. Во оваа фаза, тешко е да се види како Украина и нејзините поддржувачи можат да го натераат Путин да преговара за пристоен мир, освен ако не најдат поостри начини да се борат со неговата војска, да ја донесат војната на негова почва и да ја натераат неговата економија да страда. Но, поддржувачите на Украина не треба да се залажуваат мислејќи дека нема да има руска реакција на таквите потези, со оглед на способноста на Путин да бара цена на толку многу места и на толку многу начини.

Конфликтот во Украина е глобална прокси војна, конфликт со високи влогови што ги привлекува ривалските земји и коалициите од целиот свет. Ефектите од војните со глобални импликации ретко остануваат ограничени. Денес, ефектите од војната веќе се прелеваат во други региони, иако неконвенционално и асиметрично. Колку повеќе работите ескалираат меѓу Украина и Русија, толку поинтензивно може да стане глобалното прелевање.