3 јануари 2020 Предание за калето Исар над град Тетово  Калето Исар је близу над градо Тетоо и јет в земи пропаднато. Пред да дојдат Турците во Тетоо, калето било згора над земјата и едно тргнале Турците за Тетоо, и си пропаднало во земјата не знам колку адамбои длабоко, со сите убаиње што имало внатре во калето, со сето безбројно азно што имало тогај. Пропаднуањето било, едно, за да не влезат во него Турците и бидејќи изгинале сите тетоски јунаци. Само останале некој плочи големи, озгора на местото кај што било калето, и на плочите имало многу пишани од тогашните јунаци. Имало стапалки од Марка Кралета во камено кај што стапил некоаш и му пропаднала ногата сосема ти скорен. И друзи пишани имало. Само една дупка има на местото од калето што му служи како баџа за виделина да му одело внатре. Стари тетовчани прикажуаат оти во калето Исар имало азно небројано; арно ама, секој се бојал да влези внатре, чунки веруаат оти има стопан што го варди внатре азното. Пред дваесетина години некој тетовчанец варел ракија. Имало крај него и некој пријатели што си пиеле од ракијата што текла од казано. Бидејќи гумно му било на ракијата, еден од гостите се изнапил јако, а друзите не биле како него. На тоа згора му текнало на посвесните за да го натераат напиенио да влези од дупката од калето Исар и да види што има внатре. Кандисал напијанио, и го врзале со неколку ортоми, та го пуштиле внатре. Коа слегол внатре и се видел во едно длабоко место и чудно, веднаш се отрезнал и се освестил. Прошетал вамо-тамо низ калето, што да види, брате мило! – Тие одаи, која од која поубаи по напраата, со тие таками, кралски работи; миндерите и столојте биле послани со морао кадифе, а во одаите и по чардаците биле послани се со зелено кадифе. Сето било толку убао, што да ти је грев со рака да ватиш. Шетајќи низ одаите, дошол до една врата голема, железна, и ја потурнал со рака. Таа се отворила. Коа погледнал внатре, здрако од очите му се зел од светлината на алтаните што имало тамо. Тоа место било кај што било азното. Кизнај колку товари алтани имало тамо, со камили да ’и креваш, не се докренуале. „Ха – беше си рекол чоекот во себеси – еве сега дури го погодив, ја чекај да влезам внатре и да си наполнам пазуите и џебоите со алтани“. Едно слегол во вратата во азното и – што да види, братенце мило? – наместо алтани, еден голем смок, завиткан колак, колку едно гумно. Глаата и опашката му биле клаени едно врз друго во стреде колако. Одвртел очи смоко како од некој страшен див биол. Една остра коса имал смоко на глаата, како некоја свинска кострушина, толку долга му била, што дури по сета снага била растурена. Коа виде чоекот толку страшен смоко, беше се омајал и се здрвил на местото. „Туф, бре гиди – си рекол сам со себеси – јас сопрво видов овде алтани, сега наместо алтани гледам страшен смок, каква работа ќе биди оваа, и јас не знам.“ На тоа згора беше почнал нога за нога да се враќа назад и излегол однатре. Штом излегол однатре, и пак смоко станал алтани. „Е, зер овие алтани се наречени за да не се даваат засега на чоека.“ Тргнал да си оди и вратата од страв не ја затворил, арно ама сама беше се затворила. Замавнал ортомата за да го истегнат надвор и, откоа излегол надвор, ова нешто го прикажал на својте другари и од збор на збор еве кај се прикажуа од тетовчани и од друзи до ден денеска. Маркои кули и Кукул Маркоите кули сет напраени на крајот од левата страна на Златоврвската Планина; на свршекот од планината и под планината или до планината од с. Варош. За тие изурнати денешни кули си прикажуа оти со голем зулум сет праени од Марка Кралета. Еве како: Собрал Марко мало, големо, луѓе што имало в Прилепцко и ’и донесол да носат камење, ’и наредил чоек до чоек од Маркои кули дури до другиот крај на десната гранка од планината Кукул, за да подават камење од рака на рака. На Кукул имало ѓоа и тарапана што се сечело пари, чунки мнозина нашле тамо по некоја бакарна антика, како и на Маркои кули. И сега се познава оти како да се работело железни работи, чунки има камење дупени како да стојало накоална и друзи работи. Помеѓу друзите жени имало и дојници со мали деца, и тие требало да подаваат камење, а децата им плакале сите што биле. Нашле една стара баба за да му ’и лулат и пошле, та ја намолиле од Марка за да не носит бабата камење, ами таа на сите да му ’и лула децата. Одвај ти го измолиле Марка, и ја простил и му донесле со стотици деца в крошни, му ’и курдисале пред баба, да му ’и лулат. Кога ти ватила баба да ти лула, брате мило, душа в неа не останало, чунки многу деца и сакале да си цицнат боска. Арно, туку зулумот кај те остаат, брате, жена да си надој дете, по очи, по глаа удри да подаваат од рака на рака камење. Откако поминале многу дни, така и изумреле многу деца. На баба је се нажалило и од срце сама себе се проколнала. Старите велат оти чоек не требит да се заречит в умирачка, или во друго нешто, оти Господ, сполај му, го послушуа чоека и му дават лошото што го сака. Така и сирота баба сама себеси се проколнала и се скамнила, та секој да ја гледа кај си седи клекната на Кукула скамнета. И за поголемо чудо, ’и скамнил Господ сите дечиња што ’и лулала бабата и сите стојат пред баба наредени, како што си биле в крошни со стотици. Секој чоек кога врвит тука, по предание ќе речит: - Лулај, бабо, лулај скаменети деца. Велат стари оти кога видел Марко оти се скамнила баба и децата мали, ич не му се нажалило за да ’и пушти жените, ами пак ’и тераше за да подаваат камење. Од жал на дојниците, што им било за малките дечиња, проколнале калето што го праел Марко за да не траи за многу години напраата од калето, камен на камено да не останит, само името да му се славит и него да го нема. За вистина кај се слави изурнатото кале и него го нема. На вратата од манастир Св. Арангела сет изображени Волкашин и син му Марко во владически одежди, и тоа само сос глајте и до градите, а другото обрисано од дождејте. Се велит од старите оти во с. Варош имало во старо време 77 цркви; сите со зулум биле праени, и за тоа само неколку има здрави: Св. Димитрија, Св. Никола, Св. Петар и Света Пречиста. Една има урната и недоурната, а друзите до 71 сет изурнати досамо земи. На многу места купишта има од зградените камење и тули, на многу камење имат изображени светци, како за антика стојат и сега и од тоа се познаат оти тука близу имало некоаш цркви. Оддесно од Варош и одлево има траги од куќи, како да имало некоаш. Велат стари оти град Прилеп бил оддесно и одлево на с. Варош. Зад Маркои Кули има село што се вика Заград, демек зад град било некоаш. Стари варошани и прилепчани се страшат од потоп. Потопо ќе бил од Маркои кули. Имат една бина, којашто се гледат од градо. Првото лице ет многу водено и тука била стерната со водата на калето. Од крајот на стерната течит малку вода, и велат стари оти таа стерна била страшна вода некоаш; туку ја затнале в старо време со многу арари бубаќ и со големи дрвја ја искоале; да од тоа стоела. Али некоаш, кога ќе се скапел бубаќо и дрвјата, ќе се отпуштала стерна и ќе го однесло прво Варош и после Прилеп и сето поле. Крале Марко светец со Божја сила Крале Марко требе да је змео со Божја сила. Змеови, тија се светци, прописни луѓе, ами со Божја сила. И за тоа се примнати од Бога. Много се лични. Грд али грдомасен змео не мож’ да биди. Сите се лични, убави, како сам Господ! И Марко је бил личен, убав, та не можеше повеќе да биди! И тије старите змеови, од преди Марковото време и тије се од мајка родени, не се од земја. И во нашето место, во Маријово има родено змео. Маријовски змео је роден во Пештани, дамно време уште кога Марко одеше со Господ по земја. Не го виделе кога се родил, и он ошол во езеро да живеје. Змео вака се раѓа. Некоја чупа да остане тешка, ами да је праведна, како Богородица, со Божја сила, и ќе се роди змео. Ако пак некоја жена од змео остане тешка, змео ќе се роди, ако ја машко; а ако је женско, самовила ќе биди. Змео светец ќе биди, а самовила светица; ќе имат Божја сила и ќе идат кам Бога. Уште кога ќе се роди змео крилја има, инако човек како сите луѓе. Ами за шес недели човек да не го види, ни од куќа некој домашен да не го види. Угу мајка му да го знаје детето, друг никој. Мајка му да го гледа, да го капи и да го рани и на шеста недела тоа ќе летва веќе. Ако го види човек до четриријесе дена тој змејче ќе умри. А после нема да умри никогош, довек ќе живеје, оти Божја сила има, за тоа и Краље Марко не је умрен, се вознесол кам Бога. Кога летва змео право во јоблаци ќе оди, а во езеро ќе живеје, ќе помага на јоблаци дож да врни, таласи да креват, ќе се капи во езеро и сила ќе тера. На змеови помагат самовили, тије се побратими и посестрими. Змеови имаја голема јуначка сила, Божја сила, и затоа Бог ји примнал кај него. И Краље Марко, јунак над јунака, вистина је змео! Тој умрен не се поменува. Он сам је зел Божја сила, пил бесмртна вода, орлова вода, теја вода што нема умор. Бесмртна вода има некаде, до некој крај на самовилски рид каде се бијет два кам’на два рида кај што се састават. Од тој извор, од бесмртна вода, човек вода да се напије, тој нема да умри, ќе има Божја сила, ќе биди змео. Бесмртна вода угу орлите ја знаат орлите ја пијат, друг никој не мож’ да ја најди. И орел умор нема. Од бесмртна вода, од неја Крале Марко вода се напил, и денеска уште је жив во Божјата сила! А Крале Марко много силен, со јуначка сила је прошол до бесмртна вода, ја нашол таја вода и ја пил, за тоа Божја сила си има, бил јунак над јунака и за тоа уште је жив, нема да умри. Краље Марко је примнат од Бога со сила. Марко и Свети Илија угу тије двајица светци, се ошле живи на Бога. Некој пат си шетал Краље Марко со Господ по земја, а сеа си седи кај Бога на оној свет. Коа ќе дојде времето, Краље Марко јопет ќе си дојди кај нас, на земја, да си види есапо. Марко Крале и самовилското млеко Кралевиќ Марко пасел волови, воловарче бил. Ама као најслабо дете воловарите сите го тепали и го терали да им враќа воловите од кај што им бегале. Кралевиќ Марко отишол, имало еден брес голем и уз бресто нагоре една змија од пепељавиците, лута змија уз бресто нагоре иде. И Кралевиќ Марко со стапо, таанге - ја отепуе змијава. Ама, у тој брес самовилите имале гнездо и тамо имале деца, самовилчиња. И таа змија им ги поништавала децава. Кога ја отепал змијата и самовилата долетала отаде. Коа гледа - змијата ја отепал Кралевиќ Марко, децата и ги спасил. И му рекла на Кралевиќ Марко: - Марко, што сакаш бакшиш, што ми ги спаси децата од оваа клета змија? А Марко прибидејќи го тепале сите деца, рекал: - Не сакам ништо. Сите деца ме тепат. Сакам да бидам јунак, и да ги ја тепам нија! И она рекла: - Оди вамо! - Откопчала елечето. - Оди, цицни малку од мене! И он дошал, цицнал малце. - Оди онаа дрво заклати го, да видиме моеш ли да го извадиш! Он отишал, го фанал дрвото, заклатил лево, десно. Ништо. Не мож да го извади. - Оди, уште малку цицни! Уште малку цицнуе. Оди сега Марко, фаќа га дрвото од корењ као прат го фрља настрана. - Доста ти е таа сила! И го пушта. Коа децата после отидуат тамо кај нив, некое време се пружи да го тепа. Кралевиќ Марко фани го со една рака, го фрла као партал дваесе метра таму. И Кралевиќ Марко одтука станал јунак од таа самовила што цицинал. (Подготви Марко Китевски)