Скопје, 14 октомври 2023 (МИА) -  Лицата со оштетен вид, освен со својата попреченост, постојано водат битка за создавање подобри образовни, работни и транспортни услови во државата. Тие се залагаат за подигнување на јавната свест и уривање на стереотипите, предрасусите, дискриминацијата и насилството врз лицата со попреченост.

Многу јавни згради, бизниси и транспортни системи не се достапни за луѓето со оштетен вид. Ова може да им го отежне движењето, пристапот до образование и можности за вработување и учество во општествени активности. Лицата со оштетен вид се соочуваат со дискриминација на пазарот на труд. Тие често се сметаат за помалку способни од нивните врсници со вид и тие може да имаат потешкотии да најдат работодавци, кои се подготвени да ги задоволат нивните потреби. Ова доведе до невработеност и сиромаштија, честа социјална изолација, потешкотии да се учествува во активности со пријатели и семејството и може да се чувствува исклученост од заедницата, осаменост и депресија. 

Ова се дел од проблемите со кои се соочуваат лицата со оштетен вид во нашата држава, вели за МИА, Суарет Алишан, програмски кординатор во Коалиција „Менуваме“.

Според информациите со кои располагаат, во земјава во 2021 година имало 6 756 регистрирани лица со оштетен вид. Но, вели дека оваа бројка е веројатно потценета, бидејќи ги вклучува само оние кои се регистрирани во регистарот за социјални бенефиции при МТСП. Немало јасен тренд на бројот на лица со оштетен вид низ годините, некои истражувања покажале благо зголемување на преваленцата на оштетување на видот, додека други покажале намалување. Ова, смета дека најверојатно се должи на голем број фактори, вклучително и стареењето на населението, подобрен пристап до здравствена заштита и промени во животниот стил.

- Најголем дел од лицата со оштетен вид се над 65 години. Ова е затоа што многу од водечките причини за оштетување на видот, како што се катаракта и глауком, се почести кај постарите возрасни лица. Најмал дел од лицата со оштетен вид, се под 18 години. Тоа е затоа што многу од водечките причини за оштетување на видот кај децата може да се спречат, како што се недостаток на витамин А и трахома, појаснува Алишан, набројувајќи некои од водечките причини за оштетување на видот во нашата држава.

Катаракта, глауком дијабетична ретинопатија, макуларна дегенерација поврзана со возраста, рефрактивни грешки, непроѕирност на рожницата, слепило во детството. Тој нагласува дека важно е да се забележи оти многу од овие причини за оштетување на видот, може да се спречат или лекуваат, раното откривање и лекување може да помогне да се спречи слепило и да се зачува видот.

Предрасудите кон лицата со оштетен вид  со значително негативно влијание врз нивните животи

Алишан го прашавме дали има предрасуди кон лицата со оштетен вид, кога се тие најизразени и како се справуваат овие лица со предрасудите.

- Да, во Македонија има предрасуди кон лицата со оштетен вид. Овие предрасуди може да се изразат во различни услови, вклучувајќи вработување, образование и јавниот живот. Една од најчестите предрасуди кон лицата со оштетен вид, е дека тие не се способни да работат, или да бидат продуктивни членови на општеството. Оваа предрасуда може да доведе до дискриминација при вработување, при што лицата со оштетен вид имаат помала веројатност да бидат ангажирани или унапредени од нивните врсници со вид. Друга честа предрасуда е дека луѓето со оштетен вид не се интелигентни или способни за учење. Оваа предрасуда може да доведе до дискриминација во образованието. Лицата со оштетен вид, исто така, може да се соочат со предрасуди во јавниот живот.  На пример, тие може да бидат третирани со сожалување или сомнеж, или може да им биде забранет пристапот до јавните простори и услуги. Предрасудите кон лицата со оштетен вид може да имаат значително негативно влијание врз нивните животи, вели Алишан, додавајќи дека лицето со оштетен вид може да биде малтретирано од други луѓе поради попреченоста.

Тој открива дека лицата со оштетен вид во земјава се справуваат со предрасудите на различни начини.  

- Некои луѓе избираат да ги игнорираат предрасудите и да се фокусираат на тоа да го живеат својот живот во потполност.  Други избираат да зборуваат против предрасудите и да ја подигнат свеста за предизвиците со кои се соочуваат лицата со оштетен вид.  Други, пак, избираат да работат во системот за да ги променат законите и политиките што ги дискриминираат луѓето со оштетен вид, нагласува Алишан.

Важно е да се напомене, додава тој, дека предрасудите кон лицата со оштетен вид се проблем што постои во сите општества низ светот.  

- Сепак, постојат голем број работи што може да се направат за да се реши овој проблем, вклучувајќи едукација на јавноста за можностите на лицата со оштетен вид, спроведување на закони и политики кои забрануваат дискриминација на лицата со посебни потреби, промовирање на инклузивни практики во вработувањето, образованието и јавниот живот. Преземајќи ги овие чекори, можеме да помогнеме да се создаде поинклузивно општество каде што секој има можност да го достигне својот целосен потенцијал, подвлекува Алишан, додавајќи дека можно е и навистина веројатно, да има појави на насилство од врсници врз лицата со оштетен вид. 

Лицата со попреченост, вклучително и оштетен вид, вели, се изложени на зголемен ризик да доживеат насилство од врсници. Алишан додава дека тоа се должи на повеќе фактори, стереотипи дека луѓето со оштетен вид често се сметаат за беспомошни или зависни, што може да ги направи поранливи на виктимизација, многу луѓе не ги разбираат предизвиците со кои се соочуваат лицата со попреченост, што може да доведе до ненамерно, па дури и намерно насилство. 

Никогаш не се откажувајте од соништата!

Кога станува збор за дискриминацијата, Алишан вели дека неа исто така лицата со оштетен вид ја чувствуваат при вработување, транспорт. Луѓето со оштетен вид може да имаат потешкотии да се движат наоколу, нагласува тој, додавајќи дека со подигнување на јавната свест, може многу да се направи за овие лица. 

- Исто така, важно е да се напомене дека Владата презеде одредени чекори за справување со дискриминацијата на лицата со попреченост. На пример, Законот за заштита на лицата со попреченост забранува дискриминација на лицата со попреченост во сите области од животот.  Сепак, треба да се направи повеќе, за да се обезбеди ефективно спроведување на законот и дека лицата со оштетен вид имаат пристап до истите можности како и другите луѓе, категоричен е тој, напоменувајќи дека преку повеќе чекори, може да се работи на подобрување на состојбите во оваа сфера, да се создаде поинклузивно општество, каде што луѓето со оштетен вид ќе можат да живеат и да напредуваат. 

На лицата со оштетен вид, тој им порачува дека не се сами, дека се способни за големи работи и никогаш да не се откажуваат од своите соништа. 

Во месец октомври, кога се одбележува денот на лицата со оштетен вид, тој упатува порака  до семејствата и пријателите на луѓето со оштетен вид, дека нивната поддршка е од суштинско значење. Но и до јавноста, да биде свесна за предизвиците со кои секојдневно се соочуваат луѓето со оштетен вид.  

- Понудете им да им помогнете со задачи како што се преминување улица, читање знаци или пронаоѓање на патот. Бидете трпеливи и разбирајте кога им треба повеќе време за да ги завршат задачите. Зборувајте директно со нив и избегнувајте да користите зборови како „види“ или „погледни“. Идентификувајте се пред да ги допрете и побарајте дозвола пред да преместите нешто што им припаѓа. Бидете свесни за вашата околина и избегнувајте да оставате пречки на нивниот пат. Следејќи ги овие совети, можете да помогнете да го направите светот поинклузивен и попристапно место за луѓето со оштетен вид, порачува Алишан.

Блаже Дарудов

Фото: МИА архива