3 октомври 2024

Би-Би-Си - Лондон

Главниот командант на Исламската револуционерна гарда на Иран (IRGC), генерал-мајор Хосеин Салами, стоеше пред голем транспарент во командната соба додека користеше телефон за да нареди лансирање на околу 200 балистички ракети кон Израел во вторникот навечер, според видео клип објавен од иранските медиуми.

На транспарентот беа прикажани фотографии од тројца мажи чија смрт, според Салами, Иран сакаше да ја одмазди со овој голем напад – политичкиот лидер на Хамас, Исмаил Ханија, кој беше убиен во Техеран во јули во напад кој Иран го обвинува на Израел, и лидерот на Хезболах, Хасан Насрала, и командантот на оперативните сили на Кудс на IRGC, бригаден генерал Абас Нилфорошан, кои беа убиени во израелски воздушен напад во Бејрут минатата недела.

IRGC тврдеше дека ракетниот напад вклучувал хиперсонични ракети Фатах кои за 12 минути стигнале до Израел и дека успешно погодиле цели, вклучувајќи три израелски воздухопловни бази и седиштето на разузнавачката агенција Мосад.

Сепак, Израелските одбранбени сили (IDF) изјавија дека повеќето од ракетите биле „пресретнати од Израел и од одбранбена коалиција предводена од САД“, и дека имало „мал број на удари“ во централниот и јужниот дел на Израел.

Набргу по нападот, во плоштадот Палестина во Техеран беше подигнат огромен транспарент на кој беа прикажани ракети што летаат кон згради во облик на Давидова ѕвезда и зборовите „Почеток на крајот на ционизмот“. Иран се чинеше дека покажува воздржаност по атентатот врз Ханија - но оваа неактивност стана извор на понижување кога Израел зададе серија разорни удари врз најблискиот и најдолготрајниот сојузник на Иран во регионот, Хезболах, кулминирајќи со воздушниот напад во петокот што ги уби Насрала и Нилфорошан.

Иранското оружје, обука и финансии беа клучни за трансформацијата на Хезболах во најмоќната вооружена сила и политички актер во Либан откако IRGC помогна да се формира групата во 1980-тите.

Пред овој месец, иранските лидери се надеваа дека војната на исцрпување со Хезболах ќе помогне да се ослабне израелската војска, која сè уште се бори со Хамас во Газа.

Тие исто така се потпираа на Хезболах и неговиот масивен арсенал на ракети за да служат како голем одвратувач против директни израелски напади врз нуклеарните и ракетните објекти на нивната земја.

Претседателот Масуд Пезешкијан, кој беше избран во јули, го обвини Израел дека се обидува да го испровоцира Иран во регионална војна која ќе ја вклучи и САД.

„И ние сакаме безбедност и мир. Израел го уби Ханија во Техеран“, беше цитиран од иранските медиуми за време на неговата посета на Катар.

„Европејците и САД рекоа дека ако не реагираме, за една недела ќе има мир во Газа. Чекавме да постигнат мир, но тие го зголемија своето убивање.“ Многу конзервативни струи во Иран се повеќе се вознемирија поради недостатокот на акција на земјата против Израел.

Неколку коментатори на државната телевизија - која е контролирана од Врховниот лидер, ајатолахот Али Хаменеи и IRGC - тврдеа дека одлуката да не се одмазди за убиството на Ханија го охрабрила израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху да ги нападне иранските интереси и сојузници во Либан.

По ракетниот напад во вторникот, началникот на Генералштабот на вооружените сили на Иран, генерал-мајор Мохамад Багери, изјави дека времето на „трпение и воздржаност“ заврши.

„Ги целевме воените и разузнавачките објекти во Израел и намерно се воздржавме од напади врз економски и индустриски локации“, рече тој. „Сепак, ако Израел возврати, нашиот одговор ќе биде понасилен.“

Ракетниот напад ги одразува зголемените загрижености меѓу иранските лидери дека останувањето тивки по нападите на Израел ќе ги прикаже како слаби и ранливи – и дома и во очите на нивните регионални сојузници во таканаречената „Оска на отпорот“, која ги вклучува Хезболах и Хамас.

Иран и Израел со децении водат сенковита војна, следејќи ја политиката на „ниту војна, ниту мир“. Сепак, сега се чини дека овој статус кво завршува.

Израел вети дека ќе одговори строго, а Нетанјаху предупреди дека „Иран направи голема грешка и ќе плати за тоа“.

Исто така, има индикации за промена на тонот и стратегијата од страна на САД.

Во април, претседателот Џо Бајден повика на воздржаност откако израелските и предводените од САД сили соборија поголем дел од 300 дронови и ракети што Иран ги лансираше кон Израел како одмазда за воздушен напад врз иранскиот конзулат во Сирија, во кој беа убиени неколку високи команданти на IRGC. Израел го послуша повикот на САД и одговори со лансирање ракета што погоди иранска батерија за воздушна одбрана во централниот дел на Иран.

Но, овојпат, советникот за национална безбедност на Бајден, Џејк Саливан, предупреди дека ќе има „тешки последици“ за иранскиот напад и дека САД ќе „соработуваат со Израел за да се осигураат дека тоа ќе се случи“.

Израелските медиуми вчера ги цитираа израелските официјални претставницидека Израел се подготвува за одмазднички напади врз Иран „во рок од неколку дена“ и дека тие ќе ги таргетираат „стратешките локации“, вклучително и виталните нафтени постројки во земјата.

Официјалните лица, исто така, предупредија дека иранските нуклеарни постројки ќе бидат погодени доколку ја исполни својата закана дека ќе возврати на Израел.

Високи ирански функционери тврдат дека сметаат дека нивната одмазда за убиството на Ханија, Насрала и Нилфорушан е завршена доколку не бидат дополнително испровоцирани.

Министерот за надворешни работи Абас Арагчи, исто така, рече дека им пренел порака на САД преку швајцарската амбасада во Техеран со предупредување „да не интервенира“.

Тој предупреди: „Секоја трета земја што му помага на Израел или дозволува да се користи неговиот воздушен простор против Иран, ќе се смета за легитимна цел“.

САД имаат приближно 40.000 војници стационирани на Блискиот Исток, а многумина се распоредени во Ирак и Сирија. Овие трупи би можеле да бидат загрозени од шиитските милиции поддржани од Иран во двете земји.

Иран сега мора да се подготви за израелскиот одговор и да се надева дека неговото коцкање ќе се исплати.