20 март 2024

Национал.хр

Фондацијата Бертелсман секои две години оценува околу 140 земји врз основа на тоа дали тие се развиваат кон демократија или автократија, а тоа го прави од 2006 година. Сегашната студија покажува дека автократиите сега се мнозинство, пишува во анализата на Дојче веле (ДВ).

Според една нова студија, квалитетот на демократијата се влошил во изминатите 20 години во 137 земји, кои можат да се опишат како земји во развој или т.н. земјите во подем. Според „Индексот на трансформација на фондацијата Бертелсман“, сега имаме 63 демократии наспроти 74 автократии, односно земји во кои нема слободни избори или функционално владеење на правото.

Само во последните две години, поради руската агресивна војна врз Украина и пандемијата со коронавирус, изборите во 25 земји беа помалку слободни и фер од порано. Слободата на изразување и слободата на медиумите сè повеќе се ограничуваат во 39 земји.

Фондацијата го покани и германскиот канцелар Олаф Шолц на презентацијата на Индексот на трансформација. Имајќи предвид дека десничарскиот популизам е во пораст и во Германија, Шолц рече дека е задоволен што стотици илјади луѓе неодамна излегоа на улиците поради тоа.

„Мораме да размислуваме за одбрана на демократијата, а тоа не е игра, не се прави на Интернет, тоа сме ние. „Ние самите мора да ја заштитиме демократијата“, рече Шолц.

„Пандемијата уште повеќе ги ограничи правата“

Сабине Донер е една од авторите на студијата. Таа за ДВ зборува за ефектот што пандемијата на коронавирус, со полицискиот час и привременото намалување на граѓанските слободи, го имаше врз демократскиот развој: „Пандемијата беше можност уште повеќе да се ограничат правата и да се концентрира уште поголема моќ на владите. Но, во основа, пандемијата не создаде проблеми што веќе не постоеја“.

Студијата се заснова на 5.000 страници извештаи за земји, составени од Фондацијата со помош на 300 експерти, универзитети и тинк-тенкови во околу 120 земји. Се испитува состојбата на демократијата, економскиот развој и дејствувањето на владите. Сите три категории моментално се на историски ниско ниво.

Дали демократиите се премногу бавни и нефлексибилни?

Но, Сабине Донер не сака да очајува и покрај сите негативни извештаи. Таа забележува дека во воспоставените демократии расте свеста дека светот станува сè помалку слободен.

Авторитарните владетели сакаат да ги оправдуваат своите постапки тврдејќи дека демократиите се премногу обемни, недоволно флексибилни и дека повеќе не можат да бидат во чекор со глобалната конкуренција. Студијата се спротивставува на овие тврдења, ако оцените ефективна владина акција, како што е дејствувањето во пандемија, тогаш лошо организираните и корумпирани режими како Камбоџа, Венецуела или Зимбабве поминаа најлошо. Сите 45 земји со најниска ефикасност не се демократии.

Како што оценува Сабине Донер, фактот дека автократиите не се однесуваат поразборито од демократиите во време на криза е видлив и во однесувањето на Кина за време на пандемијата.

Граѓанските иницијативи се клучни

Граѓанските активности на луѓето кои поддржуваат слободни избори, слободата на медиумите и поделба на власта останува клучна кога станува збор за спротивставување на автократските тенденции. Ако овде има континуиран притисок, одбраната од автократските тенденции може да биде успешна. Студијата ги наведува како пример неодамнешните избори во Кенија и Замбија, како и во Полска и Молдавија.

Културните или религиозните влијанија играат мала улога. Со други зборови: дали муслиманските земји како оние во регионот на Персиски Залив можат сами да ги потиснат автократските тенденции?

„Не знам зошто тоа не би функционирало. Земете ги Тајван или Јужна Кореја, со кои долго време владееја автократски и кои првично економски се модернизираа. И сега тие се многу стабилни и успешни демократии. Нема автоматски механизам што го спречува ова“, вели Сабине Донер.

Позитивни примери: Јужна Кореја, Костарика, Чиле, Уругвај

Главниот заклучок од студијата не е изненадувачки: најдобро поминуваат земјите во кои има демократија и владеење на правото.

А таму каде што демократијата веќе функционира, владите, според студијата, мора да бараат консензус од најшироките можни групи на население, повеќе отколку претходните години. Дури и ако тоа станува сè потешко во сè пополаризирана клима.