Земјата е умерено подготвена во областа на владеење на правото, оценува Извештајот на ЕК
Скопје, 24 октомври 2021 (МИА) - Земјата има одредено ниво на подготвеност, односно е умерено подготвена да го примени правото на ЕУ и европските стандарди во областа на владеење на правото Поглавје – 23. Генерално постигнат е одреден напредок, вклучително и преку зајакнатата судска независност и решавањето на случаи на полициска неказнивост, се вели во Извештајот на ЕК за напредокот на земјата.
Извештајот на ЕК ги потврдува направените реформи во правосудството и укажува дека останува да се осигура нивното соодветно спроведување, со акцент на потребата од доекипирање на институциите со високо обучен кадар и соодветна опрема.
Во делот за квалитет на судството во Извештајот на ЕК се нагласува дека Буџетот на судскиот систем (буџет за судови, јавни обвинителства и правна помош) е намален за 8,3 отсто во однос на 2019 година и за 2020 година, кога изнесувал 40 милиони евра или 19,5 евра по глава на жител, што е под просекот за регионот на Западен Балкан од 37,8 евра по глава на жител.
Најавената дигитализација пак, се оценува како преголем залак, со оглед на тоа дека досега во најголем дел зависи од странски донации, како и неатрактивните плати за ангажирање на соодветни ИТ експерти.
Извештајот оценува, дека продолжува имплементацијата на судската стратегија, вклучително Законот за јавно обвинителство, со што се обезбедува одговорност за криминалите што произлегуваат и се поврзани со незаконските прислушувања, како и дека Државната комисија за спречување на корупција, користејќи ги своите засилени овластувања продолжува да дава резултати, вклучително и за случаи на високо ниво.
Корупцијата, се вели во Извештајот, е распространета во многу области и останува прашање на загриженост.
Функционирање на судскиот систем
Извештајот на ЕК во делот за судскиот систем на земјата оценува дека е остварен одреден напредок во однос на имплементацијата на стратегијата за реформи во правосудството, со што дополнително се адресираат препораките од Венецијанската комисија и експертската група за системски прашња за владеење на правото.
- Неопходни се напори за гарантирање системска имплементација на надградениот акциски план на стратегијата за реформи во правосудството и стратегијата за човечки ресурси за судството и обвинителството. Правосудните институции продолжуваат со спроведување на новите правила за именување, унапредување, дисциплина и разрешување на судии и обвинители. Важно е да се продолжи со спроведување на правната рамка и стратешкиот план за реформи на Судскиот совет и Советот на јавни обвинители, се вели во Извештајот.
Државата во следната година, особено треба да работи на:
- засилување на доследната имплементација на стратегијата за судски реформи и ревидираниот акциски план, со специфичен фокус на носење на нов закон за парнична постапка, согласно европските стандарди;
- имплементација на стратегиите за човечки ресурси за судската и јавно обвинителската мрежа, користејќи ги како индикатор за проекции за следните вработувања;
- подобрување на системот за автоматска распределба на судски случаи – АКМИС така што ќе се гарантира дека е целосно функционален и доверлив.
Секој нов предлог закон за Академијата на судии и јавни обвинители, се оценува во Извештајот, треба да ја задржи Академијата како единствена влезна точка во правосудството и да гарантира фер и праведен пристап до овие професии.
Како една од алатките за враќање на довербата на јавноста во судството, Извештајот на ЕК оценува дека Здружението на судии и Судско медиумскиот совет активно промовираат јакнење на транспарентноста. Во делот на одговорноста, Извештајот наведува дека Судскиот совет минатата година добил 140 барања за утврдување на одговорност на судии и претседтаели на судови и дека разрешил седум судии, вклучително и поранешниот претседател на Вхровниот суд, додека ДКСК издала прекршочни платни налози против 15 судии или претседатели на судови и десет обвинители за неподнесување на лист за имотна состојба или извештај за промена на имотната состојба.
На крајот на 2020 година имало 493 судии (23 на 100 илјади жители), од кои 61 процент жени и 187 јавни обвинители (девет на 100 илјади жители) од кои 55 отсто жени. Споредено со 2019 година има мало намалување на бројт на судии и јавни обвинители во 2020 година.
- Останува од суштинско значење да се обезбеди соодветна проценка на потребите за персонал, особено во обвинителските служби. Спроведувањето на стратегијата за дигитализација во судството останува доминантно финансирана од донатори. Првичните размислувања за дигитализација на сите 34 судови ќе бараат ангажирање дополнителен ИТ персонал, предизвикувачка задача поради неконкурентните плати што се нудат за такви задачи во јавниот сектор, се вели во Извештајот на ЕК.
ЕК во Извештајот посочува дека е потребна постојана промоција на алтернативните решенија на споровите, влучително и за комерцијални спорови, оценувајќи дека бројот на случаи решени со медијација е зголемен за 55 процнети во однос на 2019 година.
Во делот на ефикасноста на судовите, Извештајот на ЕК, оценува дека речиси сите судови продолжиле со позитивниот тренд со одржување на стапка на решени случаи од 100 процнети, како и дека бројот на недовршени случаи според старите процедурални закони дополнително е намален.
- Препораките на Венецијанската комисија за преиспитување на одредбите од Законот за употреба на јазиците поврзани со двојазичноста во судските постапки се уште не се разгледани. Судиите допрва треба да ги добијат сите додатоци на нивните плати, додека барањата на судската администрација, вклучително и за напредување во кариерата, се уште се во тек, стои во Извештајот на ЕК.
Борба против корупцијата
Извештајот на ЕК оценува дека земјата има одредено ниво на подготвеност, односно е умерено подготвена во превенцијата и борбата против корупцијата, дека е постигнат одреден напредок бидејќи земјата продолжи да го консолидира своето досие за истраги, гонење и судење на неколку случаи на корупција, вклучително и на високо ниво, и ја зајакна својата институционална рамка, особено ДКСК и обвинителството за Организиран криминал и корупција.
- Во април 2021 година, Парламентот ја усвои Националната стратегија за спречување корупција и судир на интереси 2021-2025 година и поврзаниот Акционен план, консолидирајќи ја заложбата на земјата да спречи корупција и санкционира коруптивно однесување. Случаите иницирани од поранешното специјално обвинителство продолжија да напредуваат, со што се утврди одговорност за незаконските прислушувања. Голем број случаи беа предмет на првостепени пресуди и беа отворени нови случаи врз основа на истражен материјал од поранешното СЈО. Државната комисија за спречување корупција беше проактивна во спречувањето на корупцијата и отвори неколку случаи, вклучително и против службеници на високо ниво, се оценува во Извештајот на ЕК.
Во наредната година, земјата треба, особено да работи на:
- продолжување на напорите за борба против корупцијата преку зголемување на поддршката за релевантните тела, спроведување на Националната стратегија за спречување корупција и судир на интереси и обезбедување јасни насоки за државните институции;
- да се обезбедат соодветни ресурси за Канцеларијата на основниот јавен обвинител за гонење организиран криминал и корупција со цел да се обезбеди ефикасна одговорност за делата што произлегуваат и се поврзани со прислушувањата, како и за нови случаи на корупција од висок профил;
- да продолжи со зголемување на учинокот на пресуди во случаи на корупција на високо ниво, проследено со конфискација на криминални средства, врз основа на позитивните резултати од минатата година.
Во Извештајот се наведува дека случаите на поранешното СЈО продолжуваат во најголем дел водени од Јавното обвинителство за гонење на организиран криминал и корупција. Досега има правосилни пресуди за седум случаи против 17 обвинети. Судењата се во тек за повеќето од преостанатите случаи, со неколку десетици сослушувања што се одржаа во текот на целата година.
Во девет случаи се донесени првостепени пресуди. Судовите изрекоа 39 затворски казни, вклучително и против истакнати поранешни владини функционери, како поранешен премиер, поранешен министер за транспорт, поранешен министер за внатрешни работи и поранешен директор на Бирото за безбедност и контраразузнавање (УБК). Тројца од прогласените за виновни остануваат на слобода.
Извештајот на ЕК, потсетува дека во февруари 2021 година, Судот одлучи во прв степен за случаите на поранешното Специјално обвинителство „Монструм“ и „Таргет-Тврдина“, како и за пресудите за „Трезор“.
Во јули 2021 година, Кривичниот суд го замрзна имотот и сметките на поранешниот генерален секретар на Владата и му го продолжи куќниот притвор до септември 2021 година. Првичната проценка на измамата против државниот буџет е 290.000 евра.
Канцеларијата на јавниот обвинител за гонење организиран криминал и корупција, врз основа на истрагите и предистрагите на Специјалниот обвинител, отвори нов случај и поднесе неколку обвиненија против високи функционери.
Во 2020 година, Јавниот обвинител за гонење организиран криминал и корупција отвори истраги за 14 случаи под сомнеж за корупција против 49 осомничени (10 истраги од висок профил, во кои беа вклучени 55 лица во 2019 година). Во тек се истраги против 35 лица под сомнеж за злоупотреба на службените положби и против 14 лица под сомнеж за перење пари. Во десет предмети се поднесени обвинителни акти против 28 физички и едно правно лице. Во тек се судења за 36 случаи против 189 лица. Во осум првостепени пресуди се осудени 50 лица (првостепени пресуди против 7 лица во 2019 година). Две лица беа осудени во две второстепени пресуди.
Извештајот, во делот на институционалната рамка, потсетува дека во 2020 година, Владата назначи вицепремиер одговорен за антикорупција, одржлив развој и човечки ресурси, кој има задача да ги координира антикорупциските политики и институциите вклучени во борбата против корупцијата, како и дека во март 2021 година, усвои акциски план за борба против корупцијата насловен „Акција 21“ со приоритети и мерки поврзани со дигитализацијата, функционирањето на истражните центри, зголемената употреба на Националната платформа за интероперабилност и измените на антикорупциското законодавство.
Правда, слобода и безбедност – Поглавје 24
Извештајот на ЕК оценува дека земјата е умерено подготвена за спроведување на правото на ЕУ и дека е постигнат одреден напредок во однос на минатогодишните препораки, главно за подобрување на оперативните капацитети на агенциите за спроведување на законот. Во Извештајот, се подвлекува дека е подобрена имплементацијата на приоритетите на Заедничкиот акциски план за борба против тероризмот, дека мерките за борба против насилниот екстремизам и борбата против тероризмот треба да продолжат, како и дека продолжуваат напорите за управување со миграцијата, но регистрацијата на мигрантите треба да се спроведе на систематски начин.
Земјата, исто така, треба да воспостави соодветен систем за управување со нерегулирано движење и да ја запре практиката на враќање мигранти надвор од законска рамка. Треба да се преземе посистематски пристап за борба против криумчарењето мигранти.
Повеќето препораки од извештајот за 2020 година остануваат важни, додека во наредната година, земјата треба, особено да работи на:
- Продолжување на проактивното спроведување на институционалните реформи во безбедносниот сектор (криминална полиција, финансиски единици, Национален координативен центар за борба против организираниот криминал) за да се постигнат понатамошни опипливи резултати;
- Продолжување со имплементација на Заедничкиот акциски план за борба против тероризмот, вклучително и во образовниот сектор и обезбедување ефикасно работење на канцеларијата на Националниот координатор со доделување доволен буџет;
- систематски да ги регистрирате мигрантите и да се подобри профилирањето чувствително на заштита, притоа усвојувајќи посистематски пристап во борбата против криумчарењето мигранти.
Борба против организираниот криминал
Во Извештајот на ЕК, се вели дека земјата има одредено ниво на подготовка во борбата против организираниот криминал, како и дека законската рамка е во голема мера во согласност со европските стандарди и напорите за спроведување стратегии против организираниот криминал мора да продолжат.
- Постигнат е одреден напредок на оперативно ниво, но треба да се направи повеќе за да се подобри ефикасноста на спроведувањето на законот во борбата против одредени форми на криминал, како што се перење пари и финансиски криминал. Координацијата останува клучна за сите засегнати страни вклучени во борбата против организираниот криминал, стои во Извештајот на ЕК, за напредокот на земјата.
Некои од претходните препораки од извештајот за 2020 година остануваат важни. Во наредната година, земјата треба, особено да работи на:
- натамошно подобрување на учинокот на истраги, гонења и пресуди за организиран криминал и перење пари, и демонстрација на способност за ефикасно разбивање на големи криминални мрежи;
- усвојување и спроведување на потребната легислатива која ќе ја регулира активноста на Канцеларијата за наплата на средства и ќе ја подобри ефективноста на националниот систем за наплата на средства;
- да ги распредели потребните финансиски и човечки ресурси за истражните центри, формирани во Основното јавно обвинителство, со што ќе им се овозможи да ја зголемат ефикасноста на истрагите и да ја подобрат меѓуинституционалната соработка.
Извештајот на ЕК, посочува дека земјата има 341 униформирани полицајци на 100 000 жители, како и дека во 2021 година, биле вработени 585 полицајци, и дека полицијата генерално е добро опремена и обучена. Полицискиот центар за обука при Министерството за внатрешни работи обезбедува и почетна и континуирана обука.
- Северна Македонија спроведе широки реформи со цел да пристапи во НАТО, вклучително и сеопфатна реформа на нејзините разузнавачки служби. Агенцијата за национална безбедност е функционална, но сепак се наоѓа во просториите на Министерството за внатрешни работи. Таа беше дизајнирана како независно државно тело без полициски овластувања, за разлика од претходникот Биро за безбедност и контраразузнавање (УБК). Ова е во согласност со препораките на Групата на високи експерти за системски прашања за владеење на правото. Техничките услови за правилно функционирање на системот за следење на комуникациите се дополнително подобрени. Сепак, три од шест овластени тела допрва треба да се поврзат со Оперативно-техничката агенција. Новиот Закон за Агенцијата за разузнавање беше донесен во јануари 2021 година со цел да се заокружи новата безбедносна поставеност, се вели во Извештајот на ЕК.
Во Извештајот на ЕК, исто така, се наведува дека Канцеларијата за наплата на средства формирана во рамките на Јавното обвинителство, нема доволно кадар, вработува само еден јавен обвинител, од петмина кои треба да бидат вработени, како и дека Законот за канцеларијата за наплата на средства не е донесен.
Што се однесува до правната рамка, Кривичниот законик е во голема мерка усогласен со европските стандарди и ја криминализира трговијата со луѓе, онлајн детската порнографија, компјутерскиот криминал и трговијата со дрога.
Во Извештајот на ЕК, се оценува дека има подобрување на учинокот на истраги, гонења и пресуди во борбата против организираниот криминал, наведувајќи дека во 2020 година има 19 случаи со првостепени решенија за одземање или конфискување имот на 36 лица (автомобили, пари, компјутери итн).
ЕК во Извештајот, исто така, го посочува и случајот „Двојник“ со издавањето пасоши на странци, што резултирал со седуммина осудени на затворска казна, поведени дисциплински постапки против деветмина вработени во МВР и внатрешна анализа во МВР за утврдување можни слабости во системот на лични документи, како и дека се започнати структурни и законски измени.
Во 2020 година, во Извештајот на ЕК, се вели дека конфискација или заплена на криминален имот била искористена против 41 лице во 19 случаи во првостепена пресуда, како и дека конфискацијата на криминалните средства треба да стане стратешки приоритет во борбата против организираниот криминал, тероризмот и корупцијата на високо ниво во земјата.
Во однос на компјутерскиот криминал, Извештајот на ЕК, посочува дека се откриени вкупно 160 компјутерски кривични дела, за кои во 2020 година кривично се обвинети 88 сторители.
Извештајот, исто така, наведува дека во моментов во затвор се 11 странски терористички борци, откако шестмина биле ослободени од затвор во 2020 година и ниту еден во 2021 година.
- Од 143 граѓани на земјата кои заминале во конфликтните зони од 2012 година 69 се вратиле, а 38 се убиени. Во конфликтните зони има пет активни борци, додека четворица се затворени во Сирија. Никој не заминал во 2020 и 2021 година. Во јули 2021 година, 23 лица (четворица мажи, пет жени и 14 деца) беа вратени од Сирија и Ирак, се вели во Извештајот на ЕК, и се посочува дека има добра и редовна размена на информации со Европол.
Земјата се уште нема воспоставено систем за менаџмент на миграција и регистрацијата на мигранти на јужната граница е запрена од април 2020 година до јануари 2021 година.
- Во недостиг на соодветен систем за менаџирање на нерегулирани движења, во пракса мигрантите се враќаат надвор од правната и процедуралната норма. Нема соодветни податоци за тоа колку лица се појавиле на територија на земјата, што се проценува дека е речиси ист број со тоа што властите го дефинираат како спречени нелегални преминувања на границат. Во 2020 година, нелегалните преминувања на границите на земјата го продолжуваат нагорниот тренд. Додека специјализираните меѓународни организации регистрирале 41.257 пристигнувњаа во 2020 година, властите имаат спречено 32.100 нелегални обиди за влез во земјата. Движењата се генерално кон север, од Грција кон Србија, се вели во Извештајот.
Во тек се истраги против 25 лица за шверц на мигранти, а поднесени се 65 кривични пријави притив 25 лица и изречени се 12 решенија за предмети против 15 лица отворени во 2021 година.
Двата привремени транзитни центри на јужната и северната граница овозможуваат краткотрајно сместуање на вкупно 971 лице, што може да се зголеми до 2.000 во случај на итност. аа/сп/
- Неопходни се напори за гарантирање системска имплементација на надградениот акциски план на стратегијата за реформи во правосудството и стратегијата за човечки ресурси за судството и обвинителството. Правосудните институции продолжуваат со спроведување на новите правила за именување, унапредување, дисциплина и разрешување на судии и обвинители. Важно е да се продолжи со спроведување на правната рамка и стратешкиот план за реформи на Судскиот совет и Советот на јавни обвинители, се вели во Извештајот.
Државата во следната година, особено треба да работи на:
- засилување на доследната имплементација на стратегијата за судски реформи и ревидираниот акциски план, со специфичен фокус на носење на нов закон за парнична постапка, согласно европските стандарди;
- имплементација на стратегиите за човечки ресурси за судската и јавно обвинителската мрежа, користејќи ги како индикатор за проекции за следните вработувања;
- подобрување на системот за автоматска распределба на судски случаи – АКМИС така што ќе се гарантира дека е целосно функционален и доверлив.
Секој нов предлог закон за Академијата на судии и јавни обвинители, се оценува во Извештајот, треба да ја задржи Академијата како единствена влезна точка во правосудството и да гарантира фер и праведен пристап до овие професии.
Како една од алатките за враќање на довербата на јавноста во судството, Извештајот на ЕК оценува дека Здружението на судии и Судско медиумскиот совет активно промовираат јакнење на транспарентноста. Во делот на одговорноста, Извештајот наведува дека Судскиот совет минатата година добил 140 барања за утврдување на одговорност на судии и претседтаели на судови и дека разрешил седум судии, вклучително и поранешниот претседател на Вхровниот суд, додека ДКСК издала прекршочни платни налози против 15 судии или претседатели на судови и десет обвинители за неподнесување на лист за имотна состојба или извештај за промена на имотната состојба.
На крајот на 2020 година имало 493 судии (23 на 100 илјади жители), од кои 61 процент жени и 187 јавни обвинители (девет на 100 илјади жители) од кои 55 отсто жени. Споредено со 2019 година има мало намалување на бројт на судии и јавни обвинители во 2020 година.
- Останува од суштинско значење да се обезбеди соодветна проценка на потребите за персонал, особено во обвинителските служби. Спроведувањето на стратегијата за дигитализација во судството останува доминантно финансирана од донатори. Првичните размислувања за дигитализација на сите 34 судови ќе бараат ангажирање дополнителен ИТ персонал, предизвикувачка задача поради неконкурентните плати што се нудат за такви задачи во јавниот сектор, се вели во Извештајот на ЕК.
ЕК во Извештајот посочува дека е потребна постојана промоција на алтернативните решенија на споровите, влучително и за комерцијални спорови, оценувајќи дека бројот на случаи решени со медијација е зголемен за 55 процнети во однос на 2019 година.
Во делот на ефикасноста на судовите, Извештајот на ЕК, оценува дека речиси сите судови продолжиле со позитивниот тренд со одржување на стапка на решени случаи од 100 процнети, како и дека бројот на недовршени случаи според старите процедурални закони дополнително е намален.
- Препораките на Венецијанската комисија за преиспитување на одредбите од Законот за употреба на јазиците поврзани со двојазичноста во судските постапки се уште не се разгледани. Судиите допрва треба да ги добијат сите додатоци на нивните плати, додека барањата на судската администрација, вклучително и за напредување во кариерата, се уште се во тек, стои во Извештајот на ЕК.
Борба против корупцијата
Извештајот на ЕК оценува дека земјата има одредено ниво на подготвеност, односно е умерено подготвена во превенцијата и борбата против корупцијата, дека е постигнат одреден напредок бидејќи земјата продолжи да го консолидира своето досие за истраги, гонење и судење на неколку случаи на корупција, вклучително и на високо ниво, и ја зајакна својата институционална рамка, особено ДКСК и обвинителството за Организиран криминал и корупција.
- Во април 2021 година, Парламентот ја усвои Националната стратегија за спречување корупција и судир на интереси 2021-2025 година и поврзаниот Акционен план, консолидирајќи ја заложбата на земјата да спречи корупција и санкционира коруптивно однесување. Случаите иницирани од поранешното специјално обвинителство продолжија да напредуваат, со што се утврди одговорност за незаконските прислушувања. Голем број случаи беа предмет на првостепени пресуди и беа отворени нови случаи врз основа на истражен материјал од поранешното СЈО. Државната комисија за спречување корупција беше проактивна во спречувањето на корупцијата и отвори неколку случаи, вклучително и против службеници на високо ниво, се оценува во Извештајот на ЕК.
Во наредната година, земјата треба, особено да работи на:
- продолжување на напорите за борба против корупцијата преку зголемување на поддршката за релевантните тела, спроведување на Националната стратегија за спречување корупција и судир на интереси и обезбедување јасни насоки за државните институции;
- да се обезбедат соодветни ресурси за Канцеларијата на основниот јавен обвинител за гонење организиран криминал и корупција со цел да се обезбеди ефикасна одговорност за делата што произлегуваат и се поврзани со прислушувањата, како и за нови случаи на корупција од висок профил;
- да продолжи со зголемување на учинокот на пресуди во случаи на корупција на високо ниво, проследено со конфискација на криминални средства, врз основа на позитивните резултати од минатата година.
Во Извештајот се наведува дека случаите на поранешното СЈО продолжуваат во најголем дел водени од Јавното обвинителство за гонење на организиран криминал и корупција. Досега има правосилни пресуди за седум случаи против 17 обвинети. Судењата се во тек за повеќето од преостанатите случаи, со неколку десетици сослушувања што се одржаа во текот на целата година.
Во девет случаи се донесени првостепени пресуди. Судовите изрекоа 39 затворски казни, вклучително и против истакнати поранешни владини функционери, како поранешен премиер, поранешен министер за транспорт, поранешен министер за внатрешни работи и поранешен директор на Бирото за безбедност и контраразузнавање (УБК). Тројца од прогласените за виновни остануваат на слобода.
Извештајот на ЕК, потсетува дека во февруари 2021 година, Судот одлучи во прв степен за случаите на поранешното Специјално обвинителство „Монструм“ и „Таргет-Тврдина“, како и за пресудите за „Трезор“.
Во јули 2021 година, Кривичниот суд го замрзна имотот и сметките на поранешниот генерален секретар на Владата и му го продолжи куќниот притвор до септември 2021 година. Првичната проценка на измамата против државниот буџет е 290.000 евра.
Канцеларијата на јавниот обвинител за гонење организиран криминал и корупција, врз основа на истрагите и предистрагите на Специјалниот обвинител, отвори нов случај и поднесе неколку обвиненија против високи функционери.
Во 2020 година, Јавниот обвинител за гонење организиран криминал и корупција отвори истраги за 14 случаи под сомнеж за корупција против 49 осомничени (10 истраги од висок профил, во кои беа вклучени 55 лица во 2019 година). Во тек се истраги против 35 лица под сомнеж за злоупотреба на службените положби и против 14 лица под сомнеж за перење пари. Во десет предмети се поднесени обвинителни акти против 28 физички и едно правно лице. Во тек се судења за 36 случаи против 189 лица. Во осум првостепени пресуди се осудени 50 лица (првостепени пресуди против 7 лица во 2019 година). Две лица беа осудени во две второстепени пресуди.
Извештајот, во делот на институционалната рамка, потсетува дека во 2020 година, Владата назначи вицепремиер одговорен за антикорупција, одржлив развој и човечки ресурси, кој има задача да ги координира антикорупциските политики и институциите вклучени во борбата против корупцијата, како и дека во март 2021 година, усвои акциски план за борба против корупцијата насловен „Акција 21“ со приоритети и мерки поврзани со дигитализацијата, функционирањето на истражните центри, зголемената употреба на Националната платформа за интероперабилност и измените на антикорупциското законодавство.
Правда, слобода и безбедност – Поглавје 24
Извештајот на ЕК оценува дека земјата е умерено подготвена за спроведување на правото на ЕУ и дека е постигнат одреден напредок во однос на минатогодишните препораки, главно за подобрување на оперативните капацитети на агенциите за спроведување на законот. Во Извештајот, се подвлекува дека е подобрена имплементацијата на приоритетите на Заедничкиот акциски план за борба против тероризмот, дека мерките за борба против насилниот екстремизам и борбата против тероризмот треба да продолжат, како и дека продолжуваат напорите за управување со миграцијата, но регистрацијата на мигрантите треба да се спроведе на систематски начин.
Земјата, исто така, треба да воспостави соодветен систем за управување со нерегулирано движење и да ја запре практиката на враќање мигранти надвор од законска рамка. Треба да се преземе посистематски пристап за борба против криумчарењето мигранти.
Повеќето препораки од извештајот за 2020 година остануваат важни, додека во наредната година, земјата треба, особено да работи на:
- Продолжување на проактивното спроведување на институционалните реформи во безбедносниот сектор (криминална полиција, финансиски единици, Национален координативен центар за борба против организираниот криминал) за да се постигнат понатамошни опипливи резултати;
- Продолжување со имплементација на Заедничкиот акциски план за борба против тероризмот, вклучително и во образовниот сектор и обезбедување ефикасно работење на канцеларијата на Националниот координатор со доделување доволен буџет;
- систематски да ги регистрирате мигрантите и да се подобри профилирањето чувствително на заштита, притоа усвојувајќи посистематски пристап во борбата против криумчарењето мигранти.
Борба против организираниот криминал
Во Извештајот на ЕК, се вели дека земјата има одредено ниво на подготовка во борбата против организираниот криминал, како и дека законската рамка е во голема мера во согласност со европските стандарди и напорите за спроведување стратегии против организираниот криминал мора да продолжат.
- Постигнат е одреден напредок на оперативно ниво, но треба да се направи повеќе за да се подобри ефикасноста на спроведувањето на законот во борбата против одредени форми на криминал, како што се перење пари и финансиски криминал. Координацијата останува клучна за сите засегнати страни вклучени во борбата против организираниот криминал, стои во Извештајот на ЕК, за напредокот на земјата.
Некои од претходните препораки од извештајот за 2020 година остануваат важни. Во наредната година, земјата треба, особено да работи на:
- натамошно подобрување на учинокот на истраги, гонења и пресуди за организиран криминал и перење пари, и демонстрација на способност за ефикасно разбивање на големи криминални мрежи;
- усвојување и спроведување на потребната легислатива која ќе ја регулира активноста на Канцеларијата за наплата на средства и ќе ја подобри ефективноста на националниот систем за наплата на средства;
- да ги распредели потребните финансиски и човечки ресурси за истражните центри, формирани во Основното јавно обвинителство, со што ќе им се овозможи да ја зголемат ефикасноста на истрагите и да ја подобрат меѓуинституционалната соработка.
Извештајот на ЕК, посочува дека земјата има 341 униформирани полицајци на 100 000 жители, како и дека во 2021 година, биле вработени 585 полицајци, и дека полицијата генерално е добро опремена и обучена. Полицискиот центар за обука при Министерството за внатрешни работи обезбедува и почетна и континуирана обука.
- Северна Македонија спроведе широки реформи со цел да пристапи во НАТО, вклучително и сеопфатна реформа на нејзините разузнавачки служби. Агенцијата за национална безбедност е функционална, но сепак се наоѓа во просториите на Министерството за внатрешни работи. Таа беше дизајнирана како независно државно тело без полициски овластувања, за разлика од претходникот Биро за безбедност и контраразузнавање (УБК). Ова е во согласност со препораките на Групата на високи експерти за системски прашања за владеење на правото. Техничките услови за правилно функционирање на системот за следење на комуникациите се дополнително подобрени. Сепак, три од шест овластени тела допрва треба да се поврзат со Оперативно-техничката агенција. Новиот Закон за Агенцијата за разузнавање беше донесен во јануари 2021 година со цел да се заокружи новата безбедносна поставеност, се вели во Извештајот на ЕК.
Во Извештајот на ЕК, исто така, се наведува дека Канцеларијата за наплата на средства формирана во рамките на Јавното обвинителство, нема доволно кадар, вработува само еден јавен обвинител, од петмина кои треба да бидат вработени, како и дека Законот за канцеларијата за наплата на средства не е донесен.
Што се однесува до правната рамка, Кривичниот законик е во голема мерка усогласен со европските стандарди и ја криминализира трговијата со луѓе, онлајн детската порнографија, компјутерскиот криминал и трговијата со дрога.
Во Извештајот на ЕК, се оценува дека има подобрување на учинокот на истраги, гонења и пресуди во борбата против организираниот криминал, наведувајќи дека во 2020 година има 19 случаи со првостепени решенија за одземање или конфискување имот на 36 лица (автомобили, пари, компјутери итн).
ЕК во Извештајот, исто така, го посочува и случајот „Двојник“ со издавањето пасоши на странци, што резултирал со седуммина осудени на затворска казна, поведени дисциплински постапки против деветмина вработени во МВР и внатрешна анализа во МВР за утврдување можни слабости во системот на лични документи, како и дека се започнати структурни и законски измени.
Во 2020 година, во Извештајот на ЕК, се вели дека конфискација или заплена на криминален имот била искористена против 41 лице во 19 случаи во првостепена пресуда, како и дека конфискацијата на криминалните средства треба да стане стратешки приоритет во борбата против организираниот криминал, тероризмот и корупцијата на високо ниво во земјата.
Во однос на компјутерскиот криминал, Извештајот на ЕК, посочува дека се откриени вкупно 160 компјутерски кривични дела, за кои во 2020 година кривично се обвинети 88 сторители.
Извештајот, исто така, наведува дека во моментов во затвор се 11 странски терористички борци, откако шестмина биле ослободени од затвор во 2020 година и ниту еден во 2021 година.
- Од 143 граѓани на земјата кои заминале во конфликтните зони од 2012 година 69 се вратиле, а 38 се убиени. Во конфликтните зони има пет активни борци, додека четворица се затворени во Сирија. Никој не заминал во 2020 и 2021 година. Во јули 2021 година, 23 лица (четворица мажи, пет жени и 14 деца) беа вратени од Сирија и Ирак, се вели во Извештајот на ЕК, и се посочува дека има добра и редовна размена на информации со Европол.
Земјата се уште нема воспоставено систем за менаџмент на миграција и регистрацијата на мигранти на јужната граница е запрена од април 2020 година до јануари 2021 година.
- Во недостиг на соодветен систем за менаџирање на нерегулирани движења, во пракса мигрантите се враќаат надвор од правната и процедуралната норма. Нема соодветни податоци за тоа колку лица се појавиле на територија на земјата, што се проценува дека е речиси ист број со тоа што властите го дефинираат како спречени нелегални преминувања на границат. Во 2020 година, нелегалните преминувања на границите на земјата го продолжуваат нагорниот тренд. Додека специјализираните меѓународни организации регистрирале 41.257 пристигнувњаа во 2020 година, властите имаат спречено 32.100 нелегални обиди за влез во земјата. Движењата се генерално кон север, од Грција кон Србија, се вели во Извештајот.
Во тек се истраги против 25 лица за шверц на мигранти, а поднесени се 65 кривични пријави притив 25 лица и изречени се 12 решенија за предмети против 15 лица отворени во 2021 година.
Двата привремени транзитни центри на јужната и северната граница овозможуваат краткотрајно сместуање на вкупно 971 лице, што може да се зголеми до 2.000 во случај на итност. аа/сп/ 
