3 shtator 2024

Gardian - Londër

Suksesi i papritur i Alternativës për Gjermaninë (AfD) në zgjedhjet rajonale të Gjermanisë u përshkrua si "i hidhur" dhe "shqetësues" nga kancelari Olaf Sholc. Ky është gjithashtu një shqetësim për Bashkimin Evropian, i cili përballet me probleme ekzistenciale, nga lufta aktuale e Rusisë kundër Ukrainës deri te kriza klimatike, pasi hyn në një cikël të ri pesëvjeçar pas zgjedhjeve evropiane të mbajtura në fillim të kësaj vere.

“Një ditë e zezë për Gjermaninë është një ditë e zezë për Evropën”, tha kryetarja e qendrës franceze në Parlamentin Evropian, Valerija Hejer. Ndërsa rezultatet në shtetet lindore të Turingisë dhe Saksonisë nuk ishin befasuese pas paraqitjes së fortë të AfD-së në zgjedhjet parlamentare evropiane të qershorit, ato konfirmojnë shfaqjen e vazhdueshme të partive që dikur konsideroheshin radikale.

Partitë radikale dhe të ekstremit të djathtë janë në pushtet, ose mbështesin qeverinë, në Kroaci, Finlandë, Hungari, Itali, Holandë, Sllovaki dhe Suedi. Austria mund t'i bashkohet së shpejti kësaj liste, me sondazhet që tregojnë Partinë e Lirisë së ekstremit të djathtë (FPÖ) përpara zgjedhjeve të 29 shtatorit. Ndërkohë, Franca mbetet në paralizë politike, gati dy muaj pasi presidenti Emanuel Makron shpalli zgjedhje të parakohshme në përgjigje të fitores së Frontit Kombëtar të ekstremit të djathtë në zgjedhjet evropiane. Qeveria e koalicionit gjerman – tashmë e parë si e dobësuar në Bruksel – tani duket edhe më e dobët pas rezultateve katastrofike për të tre partitë në pushtet në dy shtetet lindore të dielën.

Megjithëse rezultatet e fundit të zgjedhjeve në Poloni dhe Spanjë tregojnë se forcat nacionaliste dhe të ekstremit të djathtë mund të mposhten, tabloja e përgjithshme duket e zymtë për BE-në. Dobësia e Francës dhe Gjermanisë – motori që drejton integrimin evropian – mbi të gjitha forca më e madhe e partive radikale dhe të ekstremit të djathtë paraqet probleme për projektin evropian, i cili funksionon mbi bazën e kompromisit, respektimit të shtetit të së drejtës dhe institucioneve.

Një BE e fragmentuar me fuqinë në rritje të së djathtës radikale do të ndikojë në vendimet më të rëndësishme politike.

Mbështetja për Ukrainën do të jetë në rrezik, veçanërisht pasi qeveritë përballen me kostot e riarmatimit të brendshëm, mbështetjen e vazhdueshme ushtarake dhe rindërtimin e Ukrainës.

Agjenda e Gjelbër – e cila po hyn në fazën kyçe të zbatimit – do të jetë në rrezik. Partitë tradicionale të krahut të djathtë, nën presionin e skeptikëve të klimës së ekstremit të djathtë, kanë treguar se janë të gatshme të votojnë kundër politikave ambicioze për mbrojtjen e klimës dhe natyrës.

Qeveritë gjithashtu do të jenë nën presion në rritje për të kufizuar migrimin – çështja që bashkon shumicn e partive radikale dhe të ekstremit të djathtë.

BE-ja ra dakord këtë vit për një paketë të gjerë ligjesh për të reformuar rregullat e migracionit, duke përfshirë masat për të përshpejtuar kthimin e njerëzve të cilëve u është refuzuar azili, si dhe ndarjen e kostove të kujdesit për njerëzit në lëvizje. Hungaria e dënoi paktin, i cili do të hyjë në fuqi nga viti 2026, duke thënë se do të refuzonte çdo kërkesë "solidariteti të detyruar" për t'u kujdesur për azilkërkuesit ose për kontribute financiare apo të tjera. Nëse Hungaria refuzon, qeveritë e tjera mund të ndjekin shembullin e saj, duke tërhequr frerët që mund të zgjidhin sistemin e paprovuar të bashkëpunimit të BE-së.

Duke shtuar shqetësimet për perspektivat ekonomike të Evropës dhe kërkesat në rritje për buxhetin e BE-së, të cilat do të duhet të negociohen para vitit 2028, projekti evropian përballet me vite të trazuara. Deri më tani, zyrtarët e BE-së kanë qenë të sigurt se partitë e tilla mund të frenohen ose do të moderojnë sjelljen e tyre kur të jenë në pushtet: një dinamikë e ndihmuar nga fakti se ato janë të ndara përsa i përket politikës së jashtme dhe se si të ballafaqohen me Brukselin. Forcat radikale dhe të ekstremit të djathtë në Evropë ndahen gjithashtu në tre grupe të veçanta në Parlamentin Evropian, gjë që zvogëlon efektivitetin e tyre.

"Qendra po mbahet," tha kryetarja e Komisionit Evropian Ursula fon der Lajen në qershor, pasi u bë e qartë se partitë pro-BE-së kishin fituar shumicën e vendeve në Parlamentin Evropian, edhe pse forcat radikale dhe të ekstremit të djathtë rritën ndjeshëm pjesën e tyre në vota.

Ndërkohë, ulja në tavolinat vendimmarrëse të BE-së mund t'i tërheqë liderët anti-BE në mënyrat tradicionale për të bërë marrëveshje - "një efekt socializimi [që] përfundimisht do të mposhtë bagazhin e tyre ideologjik", siç përshkruhet nga studiuesit e “Karnegie Europa”, tink tenk institut në Brukseli.

Xhorxhia Meloni është shembull librash shkollorë për këtë. Kryeministrja italiane ka pranuar kryesisht një qasje pragmatike, jo-konfrontuese ndaj BE-së, duke kufizuar të drejtat e prindërve të të njëjtit seks dhe duke kërkuar kontroll më të madh mbi mediat në vendin e saj. Në të kundërt, lufta e BE-së për të frenuar të djathtën nacionaliste ilustrohet nga Viktor Orban. Udhëheqësi për një kohë të gjatë i Hungarisë është një shkelës serioz i vendimeve të BE-së, megjithëse ai zakonisht – por jo gjithmonë – tërhiqet.

Nëse e djathta radikale dhe ekstreme vazhdojnë të fitojnë zgjedhjet, të mbështetura më tej nga fitorja e Donald Trampit në nëntor, kontrolli do të bëhet edhe më i vështirë. BE-ja mund të shohë, më shumë imitues të Orbanit, sesa ata që ndjekin strategjinë pragmatike të Melonit. "Sfida e së djathtës radikale duhet të merret më seriozisht," thonë studiuesit e Karnegit. ls/

Foto: Arkiv