Bruksel, 20 mars 2024 (MIA) - Përfaqësuesit e Këshillit të BE-së dhe Parlamentit Evropian sot do të mbajnë një raund të ri negociatash në kuadër të "trialogut" për Projektrregulloren për Mekanizmin për Reforma dhe Zhvillim në Ballkani Perëndimor, ku do të marrë pjesë edhe Komisioneri Evropian për Politikat e Fqinjësisë dhe Zgjerimit, Oliver Varheji si përfaqësues i Komisionit Evropian.

Është një tekst ligjor që rregullon funksionimin e instrumentit për mbështetjen financiare të Planit të Komisionit Evropian për Zhvillin e Ballkanit Perëndimor, qëllimi i të cilit është të inkurajojë progresin demokratik, ekonomik dhe social të vendeve të rajonit që aspirojnë për BE, anëtarësimin, nxitjen e bashkëpunimit dhe stabilitetit më të madh rajonal dhe afrimin gradual të këtyre shteteve me strukturat e BE-së.

Siç informon korrespondenti i MIA-s nga Brukseli, premisa bazë e idesë së Komisionit Evropian gjatë propozimit të Planit ishte bindja e plotë në perspektivën evropiane të vendeve të Ballkanit Perëndimor - Maqedonia e Veriut, Shqipëria, Kosova, Bosnjë e Hercegovina, Serbia dhe Mali i Zi dhe nevoja për forcimin e lidhjeve të ngushta kulturore, historike dhe gjeografike dhe bashkëpunimit të ndërsjellë në një sërë fushash të rëndësishme. 

Rregullorja e propozuar nga KE-ja thotë se ajo zbatohet duke marrë parasysh interesin e përbashkët të Unionit dhe partnerëve të tij nga Ballkani Perëndimor për të nxitur përpjekjet për reformimin e sistemeve politike, ligjore dhe ekonomike të vendeve të rajonit, me qëllim për anëtarësimin e tyre të ardhshëm në Bashkimin Evropian.

“Perspektivat për anëtarësim në Bashkimin Evropian kanë një efekt të fortë transformues, i cili përfshin ndryshime pozitive demokratike, politike, ekonomike dhe sociale”, citohet në tekst.

Dokumenti thekson se aktualisht PBB-ja për frymë në vendet e rajonit sipas standardeve të fuqisë blerëse është ende në një nivel shumë të ulët midis 30 dhe 50 për qind të mesatares së BE-së dhe nuk po rritet mjaftueshëm shpejt, prandaj me qëllim reduktimin këtij dallimi, Komisioni Evropian propozoi Planin për Zhvillimin e Ballkanit Perëndimor. Mekanizmi për Reforma dhe Zhvillim të Ballkanin Perëndimor, nga ana tjetër, është konceptuar si një instrument i ri financiar.

Më tej teksti shton se qëllimi i Mekanizmit është rritja e mbështetjes financiare të vendeve të rajonit për zbatimin e reformave të nevojshme për të nxitur rritjen ekonomike, integrimin rajonal dhe tregun e përbashkët rajonal.

“Për të arritur këto synime, theks i veçantë, veçanërisht kur bëhet fjalë për investime, duhet t'i kushtohet sektorëve që ka të ngjarë të jenë shumëfishuesit kryesorë të zhvillimit social dhe ekonomik: lidhja, duke përfshirë transportin, energjinë, tranzicionin e gjelbër dhe atë digjital, arsimin dhe zhvillimin e aftësimeve”, citohet në dokument. 

Mekanizmi duhet gjithashtu të mbështesë investimet dhe reformat që hapin rrugën për vendet e rajonit drejt një transformimi digjital të ekonomive dhe shoqërive në përputhje me ambiciet për të arritur objektivat digjitale të BE-së deri në vitin 2030 dhe për të garantuar sigurinë, fleksibilitetin dhe mbrojtjen e integritetit të infrastrukturën digjitale në rajon, si dhe inkurajimin e tranzicionit të gjelbër përmes rritjes së mbrojtjes së mjedisit, zbutjes së ndryshimeve klimatike dhe përshpejtimit të transformimit drejt ekonomive me emetim të ulët të karbonit.

Në dokument theksohet se mekanizmi nuk duhet të përfaqësojë zëvendësim të mbështetjes aktuale dypalëshe dhe rajonale për vendet e rajonit, por ndihmë shtesë për përgatitjen e tyre për anëtarësim në Union.

“Në kuadër të Mekanizmit duhet të ofrohet mbështetje për arritjen e qëllimeve të përgjithshme dhe specifike bazuar në kritere të përcaktuara dhe me kushte të qarta për pagesë. Objektivat e përgjithshme të Mekanizmit duhet të jenë përshpejtimi i integrimit ekonomik rajonal, integrimi gradual me tregun e përbashkët të Unionit, konvergjenca socio-ekonomike e ekonomive të Ballkanit Perëndimor dhe rakordimi me ligjet, rregullat, standardet, politikat dhe praktikat e BE-së, për të arritur qëllimin e anëtarësimit në Union. Mekanizmi duhet të kontribuojë gjithashtu në përshpejtimin e reformave që lidhen me parimet bazë të procesit të zgjerimit, duke përfshirë sundimin e ligjit, prokurimin publik dhe kontrollin e ndihmës shtetërore, menaxhimin e financave publike dhe luftën kundër korrupsionit. Këto synime duhet të arrihen në mënyrë të tillë që të plotësojnë njëra-tjetrën”, stohet në Projekt-rregullore.

Në dokument citohet gjithashtu se shuma maksimale e mbështetjes financiare në kuadër të Mekanizmit duhet të jetë gjashtë miliardë euro për periudhën 2024-2027, nga të cilat dy miliardë euro në formën e granteve dhe katër miliardë euro në kredi, ku të paktën gjysma e shumës totale duhet të shpërndahet përmes Kornizës së Investimeve për Ballkanin Perëndimor (VBIF), duke përfshirë të gjithë shumën e granteve.

“Duke pasur parasysh synimet e përgjithshme ambicioze të këtij mekanizmi me një periudhë të shkurtër zbatimi, Rregullorja duhet të hyjë në fuqi një ditë pas botimit në Gazetën Zyrtare të Bashkimit Europian”, citohet në dokument.

Ndryshimet e propozuara të Rregullores të miratuara nga Parlamenti Evropian parashikojnë një rritje të shumave të parashikuara për mbështetje financiare të pakthyeshme dhe fleksibilitet më të madh në lidhje me kushtet e debive. 

Sipas mendimit të PE-së, një shkallë e lartë fleksibiliteti nevojitet edhe në lidhje me pagesën e këtyre fondeve të kushtëzuara me realizimin e agjendave të reformave të paracaktuara, duke pasur parasysh “krizat e fundit që vazhdojnë të prekin vendet e Ballkani Perëndimor”.

Eurodeputetët kërkojnë që ndër kushtet për pagesën e fondeve të jetë përmirësimi i kushteve sociale dhe të punës, sigurimi i zhvillimit të qëndrueshëm dhe lufta kundër pabarazisë, veçanërisht midis burrave dhe grave, si dhe që investimet të synojnë mbështetjen e rajonit në tranzicion drejt një ekonomie të gjelbër, neutrale ndaj klimës, fleksibël, digjitale dhe gjithëpërfshirëse.

 Për më tepër, PE-ja këmbëngul se prioritet duhet t'u jepet objektivave që lidhen me vlerat themelore të BE-së, si sundimi i ligjit dhe demokracia, mbrojtja e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, promovimi i një sistemi të pavarur gjyqësor, forcimi i luftës kundër mashtrimit, korrupsionit, krimit të organizuar dhe pastrimit të parave, evazionit fiskal, respektimi i ligjit ndërkombëtar, liria e medias dhe liria akademike, si dhe krijimi i një mjedisi për zhvillimin e shoqërisë civile, duke inkurajuar dialogun, promovimin e barazisë ndërmjet burrave dhe grave, mosdiskriminimin dhe tolerancën dhe forcimin e respektimit të të drejtave të personave që u përkasin komuniteteve pakicë.

Sipas vlerësimit të PE-së, ky instrument duhet të lejojë që ekonomitë e Ballkanit Perëndimor të afrohen me BE-në duke respektuar standardet evropiane, si dhe të forcojë partneritetet kulturore, arsimore, akademike, kërkimore dhe krijuese të rajonit me ato të Unionit, sepse përveç forcimit të ekonomive, ekziston një potencial i konsiderueshëm për zhvillimin e marrëdhënieve më të ngushta dhe mirëkuptim më të madh reciprok. 

Në propozimin e Këshillit të BE-së parashikohet specifikimi i objektivave specifike të Mekanizmit dhe kushtet për pagesën e mbështetjes financiare. Një nga propozimet kryesore i referohet forcimit të rolit të Këshillit të BE-së në menaxhimin e Mekanizmit, veçanërisht në miratimin dhe plotësimin e agjendave të reformave të vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe në monitorimin dhe vlerësimin e përmbushjes së kushteve të përcaktuara për pagesën e mbështetjes.

Gjithashtu, Këshilli propozon që të vendoset një fokus më i fortë në përafrimin e vendeve të rajonit me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë të BE-së.

Komisioni Evropian prezantoi Planin e ri të Rritjes për Ballkanin Perëndimor më 8 nëntor të vitit të kaluar. Ai bazohet në katër shtylla që synojnë forcimin e integrimit ekonomik të vendeve të Ballkanit Perëndimor me tregun e vetëm evropian, forcimin e integrimit ekonomik ndërmjet vendeve të rajonit përmes një tregu të përbashkët rajonal, përshpejtimin e reformave bazë dhe rritjen e ndihmës financiare për të mbështetur proceset reformuese përmes Mekanizmit për Reforma dhe Zhvillim.

Me rishikimin e Kornizës Financiare Shumëvjeçare të BE-së për Mekanizmin për Reforma dhe Zhvillim në Ballkanin Perëndimor për periudhën 2021-2027 u akorduan dy miliardë euro fonde shtesë.

Foto: Arkivi i MIA-s