NATO Rivju – Bruksel

28 shtator 2024

Ashtu siç po i afrohem fundit të mandatit tim si Sekretar i Përgjithshëm i NATO-s, rikthehem në disa nga mësimet e rëndësishme të 10 viteve të fundit që besoj se duhet të vazhdojnë të udhëheqin Aleancën në të ardhmen.

Bota ka ndryshuar thellësisht që nga viti 2014 kur mora detyrën e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s. Putini e ka rikthyer luftën brutale në Evropë, konkurrenca globale është rritur dhe shumë sfida – nga terrorizmi dhe sulmet kibernetike deri te ndryshimet klimatike – e kanë transformuar peizazhin tonë të sigurisë dhe jetën tonë të përditshme. Me ndryshimin e botës, ndryshoi edhe NATO-ja.

Kjo dekadë e kaluar ishte padyshim më transformuesja për Aleancën që nga fundi i Luftës së Ftohtë. Ne forcuam mbrojtjen tonë duke vendosur dhjetëra mijëra trupa të NATO-s në gatishmëri luftarake në krahun tonë lindor për herë të parë në historinë tonë. Tani kemi gjysmë milioni ushtarë në gatishmëri të lartë luftarake në të gjithë Aleancën, të mbështetur nga forca të rëndësishme detare dhe ajrore.

Ne po rrisim prodhimin e kapaciteteve ushtarake dhe po ndërtojmë lidhje më të ngushta midis industrive tona të mbrojtjes në të gjithë Evropën dhe Amerikën e Veriut. Aleatët kanë rritur ndjeshëm investimet e tyre të mbrojtjes. Numri i aleatëve që shpenzojnë të paktën dy përqind të PBB-së së tyre për mbrojtjen është rritur nga tre në 2014 në 23 në 2024. Ne nuk po e bëjmë të gjithë këtë për të shkaktuar luftë, por për të parandaluar luftën dhe për të ruajtur paqen. Ky është misioni kryesor i NATO-s.

NATO jo vetëm që është bërë më e fortë, por edhe është zgjeruar. Katër vende – Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Finlanda dhe Suedia – janë bashkuar me familjen tonë dhe Ukraina është më afër se kurrë NATO-s, të cilës me të drejtë i përket. Ne kemi thelluar gjithashtu partneritetet tona me vendet e rajonit indo-paqësor, kemi zgjeruar partneritetet tona me fqinjësinë tonë jugore dhe kemi forcuar bashkëpunimin tonë me Bashkimin Evropian në nivele të pashembullta.

Në 10 vjet, NATO është bërë më e shkathët dhe e gatshme për t 'u marrë me sfidat kudo që vijnë. Kemi shpallur hapësirën kibernetike dhe Gjithësinë si domene të reja pune, së bashku me tokën, detin dhe ajrin. Ne forcojmë qëndrueshmërinë e shoqërive tona dhe infrastrukturën kritike, duke u përpjekur të eliminojmë varësitë e dëmshme nga regjimet autoritare. Tani kemi fokus më të madh në inovacionin dhe teknologjinë e përparuar, me akcelarotorin e ri të inovacioneve të mbrojtjes së NATO-s (DIANA) dhe Fondin tonë të Investimeve prej miliarda eurosh.

Sfidat e paraqitura nga politikat agresive të Kinës dhe ndikimet e sigurisë së ndryshimeve klimatike janë tani në axhendën e NATO-s. Këto ndryshime kanë qenë kyçe dhe NATO do të vazhdojë të përshtatet.

Pas një dekade në krye të Aleancës, do të doja të ofroja pesë mësime që janë thelbësore për suksesin e vazhdueshëm të NATO-s.

Mësimi i parë është se siguria jonë nuk vjen falas. Duhet të jemi të gatshëm të paguajmë çmimin për paqen. Pas Luftës së Ftohtë, kur tensionet u lehtësuan, po ashtu edhe shpenzimet tona të mbrojtjes. Kur siguria jonë është në rrezik, siç është sot, është e qartë se buxhetet tona të mbrojtjes duhet të rriten. Sa më shumë që shpenzojmë, aq më e fortë është mbrojtja jonë, aq më efektive është aftësia jonë parandaluese dhe aq më e madhe është siguria jonë.

Lajmi i mirë është se që nga viti 2014, kur aleatët ranë dakord të shpenzojnë 2% të PBB-së së tyre për mbrojtjen, investimet e mbrojtjes janë rritur ndjeshëm. Për herë të parë, shpenzimet totale të mbrojtjes në Kanada dhe Evropë u rritën mbi 2 për qind. Lajmi i keq, megjithatë, është se standardi prej 2% nuk është më i mjaftueshëm. Në Samitin e NATO-s të vitit 2023, aleatët miratuan plane të fuqishme dhe të reja të mbrojtjes për sigurinë e Evropës. Këto plane vijnë me qëllime specifike të aftësimit, duke përfshirë armët, forcat dhe nivelet e gatishmërisë që do të sigurohen nga aleatët individualë. Për të përmbushur këto qëllime dhe për të siguruar që ne mund t'i zbatojmë këto plane, nëse është e nevojshme, aleatët do të duhet të shpenzojnë në mënyrë të konsiderueshme më shumë se 2 për qind për mbrojtjen

Mësimi i dytë është se liria është më e vlefshme se tregtia e lirë. Zgjedhjet tona ekonomike kanë pasoja sigurie. Deri vonë, disa aleatë besonin se blerja e gazit nga Rusia ishte një çështje thjesht komerciale. Sidoqoftë, kemi parë që mbështetja në gazin nga Rusia na ka bërë të prekshëm. Nuk mund të bëjmë të njëjtin gabim me Kinën. Ne duhet të mbrojmë më mirë infrastrukturën tonë kritike, të shmangim eksportimin e teknologjive që mund të përdoren kundër nesh dhe të zvogëlojmë mbështetjen tonë në materiale kritike nga konkurrentët strategjikë.

Ky është çelësi i sigurisë sonë. Kjo nuk do të thotë se aleatët duhet të ndërtojnë barriera mes njëri-tjetrit. Proteksionizmi midis aleatëve nuk është i mirë për sigurinë tonë ose për ekonomitë tona. Përkundrazi, në përputhje me nenin 2 të Marrëveshjes sonë themeluese të Atlantikut të Veriut, aleatët duhet të punojnë së bashku për të forcuar bashkëpunimin ekonomik.

Mësimi i tretë është se forca ushtarake është parakusht për dialog. Kjo është vërtetuar qartë në Ukrainë. Nuk besoj se mund ta ndryshojmë mendimin e Presidentit Putin për një Ukrainë të lirë dhe të pavarur, por mendoj se mund t'i ndryshojmë përllogaritjet e tij. Duke i dhënë më shumë armë Ukrainës, ne mund ta bëjmë regjimi në Moskë të kuptojë se nuk mund të fitojë në fushëbetejë dhe se e vetmja mundësi për Rusinë është të vijë në tryezën e bisedimeve.

Megjithëse paradoksalisht, rruga më e shkurtër për paqen dhe dialogun në Ukrainë është duke siguruar më shumë armë për Ukrainën. Që nga pushtimi në shkallë të plotë i Putinit në shkurt 2022, nuk ka pasur bazë për dialog konstruktiv me Rusinë. Por, siç e ka bërë të qartë vetë Presidenti Zelenski, Rusia do të duhet të jetë pjesë e çdo marrëveshjeje paqësore. I takon Ukrainës të vendosë kur është koha e duhur për të folur, por është e qartë se fuqia është gjuha e vetme që Putini e kupton. Dialogu funksionon vetëm kur mbështetet nga një mbrojtje e fortë.

Mësimi i katërt është se fuqia ushtarake ka kufijtë e saj. Afganistani është një shembull. Pas sulmeve terroriste në Shtetet e Bashkuara më 11 shtator, ishte e drejtë të dërgoheshin forca të NATO-s në Afganistan. Ndërhyrja jonë ushtarake ka ndihmuar në degradimin e al-Kaidës dhe parandalimin e Afganistanit nga të qenit një strehë e sigurt për terroristët ndërkombëtarë për të sulmuar vendet tona. Arritëm qëllimet tona fillestare, por pamë edhe koston e mirëmbajtjes së misionit. Ndërtimi i Afganistanit demokratik dhe të bashkuar me të drejta të barabarta për të gjithë ishte një qëllim i denjë, por ishte shumë ambicioz. Ajo që filloi si operacion i fokusuar kundër terrorizmit është bërë një ushtrim në shkallë të gjerë i ndërtimit të kombit.

Megjithatë, pas 20 vjetësh, talebanët u bënë më të fortë dhe bashkësia ndërkombëtare nuk arriti të ndërtonte një qeveri të qëndrueshme afgane që mund ta mbante vendin e vet të sigurt pasi të largoheshim. Fakti që qeveria afgane dhe forcat e sigurisë dështuan kaq shpejt tregoi pse ishte e drejtë të largohej nga vendi. Nuk kishte asnjë provë që qëndrimi atje për 20 vjet të tjera do të ndryshonte epilogun.

Ndoshta sërish mund të na kërkohet të ndërhyjmë ushtarakisht jashtë kufijve tanë në të ardhmen. Megjithatë, çdo operacion i ardhshëm duhet të ketë qëllime të përcaktuara qartë gjatë gjithë rrjedhës së tij. Duhet të jetë e qartë për ne se çfarë mund dhe nuk mund të arrijë fuqia ushtarake e NATO-s.

Mësimi i pestë dhe i fundit është se ne kurrë nuk duhet ta marrim si të mirëqenë marrëdhënien midis Evropës dhe Amerikës së Veriut. Në të dy anët e Atlantikut, ne duhet të njohim vlerën e aleancës transatlantike dhe të investojmë në të. Evropianët duhet të kuptojnë se pa NATO-n nuk ka siguri në Evropë. Tetëdhjetë për qind e shpenzimeve të mbrojtjes së NATO-s vijnë nga aleatët që nuk janë anëtarët të Bashkimit Evropian. Këta aleatë kontribuojnë me burime të konsiderueshme, por ata janë gjithashtu të pozicionuar në mënyrë strategjike për të siguruar kontinentin evropian, nga Turqia në jug dhe Norvegjia në veri, në Shtetet e Bashkuara, Kanada dhe Mbretërinë e Bashkuar në perëndim.

Nga ana e tyre, amerikanët duhet të njohin vlerën e miqve të tyre dhe aleatëve të NATO-s. Nga Koreja në Afganistan, Amerikës kurrë nuk iu desh të luftonte vetëm. Tridhjetë e një vende japin kontribute të rëndësishme për sigurinë dhe interesat e Shteteve të Bashkuara. Ato shumëfishojnë fuqinë dhe ndikimin e Amerikës në nivel global. Ky është një avantazh që asnjë fuqi tjetër e madhe globale nuk e ka. NATO është një nga thesaret më të mëdha të Amerikës.

Në një botë më të rrezikshme dhe të ndërlidhur, sfidat e sigurisë me të cilat përballemi janë shumë të mëdha dhe konkurrenca është shumë e ashpër për çdo vend të NATO-s për ta bërë atë vetëm. Unë nuk besoj vetëm në Evropë dhe nuk besoj vetëm në Amerikë. Besoj në Evropë dhe Amerikë së bashku në një NATO të fortë. Investimi në marrëdhëniet transatlantike është e vetmja rrugë fituese përpara për paqen dhe sigurinë tonë - tani dhe për brezat që do të vijnë.

Kolumnë e Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s në largim Jens Stoltenberg

Foto: NATO