1 dhjetor 2023

(BBC)

Henri Kisinxher - Vdiq në moshën 100 vjeçare në shtëpinë e tij në Konektikat - opinion i ndarë.

Një praktikues i përkushtuar i "realizmit" në marrëdhëniet me jashtë, ai u nderua me Çmimin Nobel për Paqe dhe u kritikua ashpër si një kriminel lufte.

Si Këshilltar i Sigurisë Kombëtare i SHBA-së dhe Sekretar i Shtetit, ai ndoqi fuqishëm politikën e detantit – e cila shkriu marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik dhe Kinën.

Diplomacia e tij ndihmoi në përfundimin e konfliktit arabo-izraelit në vitin 1973 dhe negociatat për Marrëveshjen e Paqes të Parisit e nxorrën Amerikën nga makthi i gjatë i Vietnamit.

Por atë që mbështetësit e tij e përshkruan si "Politikë reale", kritikët e tij e gjykuan si të pamoralshme.

Ai u akuzua se - të paktën - mbështeti në heshtje grushtin e përgjakshëm që përmbysi qeverinë e majtë në Kili dhe mbylli një sy ndaj "luftës së pistë" të ushtrisë argjentinase kundër popullit të vet.

Kur dëgjoi se Kisinxher-it i ishte dhënë çmimi Nobel, komediani Tom Lehrer deklaroi se "satira politike është e vjetëruar".

Ikja nga Gjermania naziste

Hajnc Alfred Kisinxher lindi në një familje hebreje të klasës së mesme në Bavari më 27 maj 1923.

Familja arriti t'i shpëtonte persekutimit nazist dhe u bashkua me komunitetin gjermano-hebre në

Nju-Jork në vitin 1938.

“Henri” ishte një adoleshent i turpshëm që nuk e humbi kurrë theksin dhe dashurinë për futbollin.

Shkollën e mesme e ndoqi natën ndërsa ditën punonte në një fabrikë për furça rroje. Ai planifikoi të studionte kontabilitet, por u dërgua në ushtri.

I vendosur në këmbësorinë e ushtrisë, truri dhe aftësitë e tij gjuhësore u vunë re dhe u përdorën nga inteligjenca ushtarake. Kisinxher pa aksionin në Betejën e Bulges dhe e gjeti veten në krye të një qyteti të pushtuar nga gjermanët - pavarësisht se kishte vetëm gradën e ushtarakut.

Nga fundi i luftës, ai iu bashkua Shërbimit të Kundërzbulimit. 23-vjeçarit Kisinxher iu dha një ekip për të gjuajtur ish-oficerët e Gestapos, me fuqi absolute për të arrestuar dhe ndaluar të dyshuarit.

Luftërat e vogla bërthamore

Pasi u kthye në Shtetet e Bashkuara, ai studioi shkenca politike në Haruard dhe ngjiti shkallët akademike.

Në vitin 1957, ai botoi një libër - Lufta Bërthamore dhe Politika e Jashtme, në të cilin tha se mund të fitohej një luftë e kufizuar atomike. I shprehur me një gjuhë anti-skeptike, ai argumentoi se përdorimi "taktik" dhe "strategjik" i llojit të ri të bombës së vogël atomike mund të ishte racional.

Libri e ndihmoi të vihej re. Marshimi i gjatë i Kisinxherit drejt famës dhe ndikimit kishte filluar dhe teoria e një "lufte të vogël bërthamore" është ende me ndikim.

Ai u bë ndihmës i guvernatorit dhe kandidatit presidencial të Nju-Jorkut, Nelson Rokfeler. Dhe kur Riçard Niksoni fitoi Shtëpinë e Bardhë në vitin 1968, Kisinxher-it iu ofrua një pozicion: këshilltar për sigurinë kombëtare.

Ishte një marrëdhënie komplekse. Presidenti u mbështet në këshillat e Kisinxherit për marrëdhëniet ndërkombëtare, por ishte i prirur ndaj shpërthimeve antisemite dhe dyshimeve ndaj hebrenjve amerikanë.

Lufta e Ftohtë ishte në kulmin e saj: Harmagedoni sapo ishte shmangur mbi Kubë, trupat amerikane ishin ende në Vietnam dhe forcat sovjetike kishin hyrë në Pragë.

Detant

Por Niksoni dhe Kisinxheri vendosën të lehtësojnë tensionin me Bashkimin Sovjetik, duke ringjallur negociatat për të reduktuar arsenalet bërthamore.

Në të njëjtën kohë, u hap një dialog me qeverinë kineze, përmes kryeministrit Zhu Enlai. Përmirësoi marrëdhëniet kino-amerikane dhe ushtroi presion diplomatik mbi udhëheqjen sovjetike, e cila kishte frikë nga fqinji i tyre gjigant.

Përpjekjet e Kisinxherit çuan drejtpërdrejt në udhëtimin historik të Niksonit në Kinë në vitin 1972, kur ai takoi Zhu dhe Mao Ce Tung - dhe i dha fund izolimit dhe armiqësisë diplomatike 23-vjeçare.

Vietnami dhe Kamboxhia

Ndërkohë, SHBA-ja po përpiqej të dilte nga Vietnami.

"Paqe me nder" ishte premtimi kryesor i fushatës së Nikson-it ndërsa Kisinxheri kishte thënë prej kohësh se çdo fitore ushtarake e SHBA-së ishte e pakuptimtë, sepse ato nuk mund "të arrinin një realitet politik që mund të mbijetonte tërheqjen tonë përfundimtare (amerikane).

Ai hyri në negociata me Vietnamin e Veriut, por ra dakord me Niksonin për të bombarduar fshehurazi Kamboxhian neutrale në një përpjekje për t'i privuar komunistët nga trupat dhe furnizimet.

Në përgjithësi, SHBA-ja hodhi më shumë se 2 milion ton bomba në të gjithë Kamboxhian dhe dërgoi mijëra trupa, duke shkaktuar protesta të dhunshme në shtëpi.

Më shumë se 50,000 civilë u vranë në vend, që është afërsisht një e treta e madhësisë së Francës, dhe miliona u larguan nga shtëpitë e tyre. Destabilizimi ndihmoi në krijimin e regjimit brutal të Pol Potit dhe lëvizjes së Kmerëve të Kuq, famëkeq për "fushat e vrasjeve".

Gjatë një serie rraskapitëse negociatash me Viet Kongun në Paris, Kisinxheri - atëherë Sekretari i Shtetit - negocioi tërheqjen e trupave amerikane nga Vietnami i Jugut.

Kjo i solli atij Çmimin Nobël për Paqe - së bashku me Le Duk To të Vietnamit të Veriut - një vendim i sulmuar ashpër nga aktivistët e paqes.

Kisinxheri e pranoi çmimin "me përulësi" dhe ua dhuroi çmimin fëmijëve të ushtarëve amerikanë të vrarë në konflikt. Dy vjet më vonë, kur forcat komuniste pushtuan Vietnamin e Jugut, ai u përpoq ta rimarrë atë.

Politika- reale

Diplomacia e tij solli një armëpushim pas luftës arabo-izraelite të vitit 1973.

Sistemi sekret i regjistrimit të Niksonit në Shtëpinë e Bardhë zbuloi se si kryeministrja izraelite Golda Meir shprehu mirënjohjen për mënyrën se si ai dhe Kisinxher e kishin trajtuar vendin e saj.

Por pasi ajo u largua, kasetat zbuluan një Politikë-reale më të errët. As Kisinxheri dhe as Niksoni nuk synonin t'i bënin presion Bashkimit Sovjetik për të lejuar hebrenjtë rusë të kërkonin një jetë të re në Izrael.

"Emigrimi i hebrenjve nga Bashkimi Sovjetik nuk është një qëllim i politikës së jashtme amerikane," tha Kisinxher. "Dhe nëse ata i vendosin hebrenjtë në dhomat e gazit në Bashkimin Sovjetik, ky nuk është një shqetësim amerikan. Ndoshta është shqetësim humanitar”.

Megjithatë, zgjedhja e marksistit Salvador Alende si president i Kilit, alarmoi Shtetet e Bashkuara. Qeveria e re ishte pro-kubane dhe nacionalizoi kompanitë amerikane.

CIA kreu operacione të fshehta në Kili në një përpjekje për të ndihmuar grupet opozitare të përmbysnin qeverinë e re. Kisinxheri kryesoi komitetin që miratoi veprimin.

"Unë nuk e kuptoj pse duhet të qëndrojmë pranë dhe të shikojmë një vend të bëhet komunist për shkak të papërgjegjshmërisë së popullit të tij. Çështjet janë shumë të rëndësishme që votuesit kilianë të lihen të vendosin vetë”, tha ai.

Në fund, u përfshi ushtria dhe Alende vdiq në një grusht shteti të dhunshëm ku gjenerali Pinoçe mori pushtetin. Doli se shumë nga ushtarët e tij ishin paguar nga CIA.

Në vitet e mëvonshme, vetë Kisinxheri do të ndiqej penalisht nga një numër gjykatash që hetonin shkeljet e të drejtave të njeriut dhe vdekjet e shtetasve të huaj nën regjimin ushtarak.

Një vit më vonë, Kisinxheri ishte dëshmiotar largimit të përlotur të Riçard Niksonit nga Shtëpia e Bardhë - për skandalin Uotergejt. Pasardhësi i tij, Xherald Ford, mbajti Kisinxherin si Sekretar Shteti.

Ai i bëri presion qeverisë së pakicës së bardhë të Rodezisë që të hiqte dorë nga pushteti, por u akuzua se kishte injoruar "zhdukjet" e kritikëve të juntës argjentinase.

Fuqia: Afrodiziaku suprem

Kisinxherin e pasuan polemikat pasi ai u largua nga detyra në vitin 1977: katedra e ofruar në Universitetin e Kolumbias u tërhoq pas protestave të studentëve.

Ai u bë një kritik i fortë i politikave të jashtme të Xhimi Karterit dhe Bill Klintonit, duke argumentuar se presidentët donin të lëviznin shumë shpejt drejt paqes në Lindjen e Mesme. Për Kisinxherin, kjo mund të ndodhte vetëm inç për inç.

Pas 11 shtatorit, presidenti i atëhershëm Xhorxh Bush, i kërkoi të drejtonte hetimin për sulmet në Nju- Jork dhe në Uashington, por ai u detyrua të jepte dorëheqjen brenda disa javësh pasi refuzoi të zbulonte listën e klientëve të firmës së tij konsulente dhe t'u përgjigjej pyetjeve të konfliktit të interesit.

Ai zhvilloi takime me Presidentin Bush dhe Zëvendës Presidentin Dik Çejni për t'i këshilluar ata mbi politikën e Irakut pas pushtimit të vitit 2003. "Fitorja ndaj kryengritjes," u tha ai atyre, "është e vetmja strategji e daljes."

Gjithmonë me ndikim, ai e informoi Donald Trampin për çështjet e jashtme pas zgjedhjes së tij në vitin 2017, duke sugjeruar, ndër të tjera, pranimin e okupimit të Krimesë nga presidenti rus Vladimir Putin. Edhe pse, derisa ai mbush 100 vjeç, në vitin 2023, ai e ka ndryshuar mendjen për Ukrainën. Pas pushtimit rus, ai argumentoi se vendi i presidentit Volodimir Zelenskit duhet t'i bashkohet aleancës ushtarake të NATO-s pasi të sigurohet paqja.

Henri Kisinxher kishte një listë të madhe kontaktesh dhe një mendje të mprehtë. “Fuqia”, siç ai pëlqente të thoshte shpesh, “është afrodiziaku suprem”.

Ai e gjeti veten në qendër të pushtetit gjatë ngjarjeve më të rëndësishme të shekullit të kaluar.

Për zemërimin dhe pakënaqësinë e shumë njerëzve, ai nuk është penduar për ndjekjen e rreptë të interesave të SHBA-së dhe mbrojtjen e mënyrës së jetesës së vendit që e pranoi.

“Një vend që kërkon përsosmërinë morale në politikën e tij të jashtme”, deklaroi ai dikur, “nuk do të arrijë as përsosmërinë dhe as sigurinë”.

Foto: EPA