Shkup, 28 korrik 2024 (МIA) - Zjarrfikësit me disa automjete zjarrfikëse, ekipet e ndërmarrjeve publike "Pyjet e Maqedonisë", Armata, qytetarët në terren... Dëmi është i paçmueshëm. Kërkohet ndihmë nga fqinjët, shtetet mike, komunat e vëllazëruara. Zjarret që kanë shpërthyer në të gjithë vendin në dhjetë ditët e fundit kanë nxjerrë përsëri në dritë të gjitha lëshimet.

Ku është sistemi ynë i mbrojtjes, pse nuk mund t'i përballonim vetë zjarret, sa kohë na u desh për të aktivizuar “Traktorët ajrorë”? Pse gabimet nga zjarret e vitit 2021 në Maleshevi nuk na kanë mësuar se si të mbrohemi? Sa nga premtimi se do të forcojmë stacionet territoriale të zjarrfikësve si me potencial njerëzor ashtu edhe me pajisje të përshtatshme mbrojtëse është realizuar? Për të gjitha këto pyetje, MIA ka kërkuar përgjigje nga disa institucione relevante.

Megjithëse pas zjarrit të madh që përfshiu Maleshevinë tre vjet më parë, ku u dogjën 5.000 kilometra katrorë pyje, ndërsa në shuarjen ndihmuan zjarrfikës nga Sllovenia, Austria, Rumania, Hungaria, Serbia ... u premtua përforcimi i njësive territoriale të zjarrfikësve, furnizimi i pajisjeve të reja, megjithatë në vitin 2024 shteti ende nuk ndan para të mjaftueshme për zjarrfikësit, për flotën, e madje nuk ka blerë pajisje të reja mbrojtëse. Shumica e pajisjeve që kanë zjarrfikësit territorialë merren përmes donacioneve.

Për shuarjen e zjarreve pyjore në terren të paarritshëm, vendi aktualisht ka tre “Traktorë ajri” të Drejtorisë për Mbrojtje dhe Shpëtim, nga të cilët vetëm dy janë të saktë dhe ndodhen në terren. Për shuarjen e zjarreve janë aktivizuar edhe dy helikopterë të Armatës dhe policisë.

Gabimet e zjarrit të madh në Maleshevi mund të kenë zgjuar disa institucione për të filluar forcimin e kapaciteteve të tyre zjarrfikëse, por këtë vit sërish dështoi sistemi i mbrojtjes për ndërhyrje në zjarre të mëdha pyjore .

Megjithëse vendi ka tre “Traktorë ajri”, njëri nuk është në gjendje fluturimi, e dy të tjerët nuk kishte kush t'i drejtojë. Të dy “Traktorët Ajrorë” nuk janë dërguar menjëherë në terren pas shfaqjes së zjarrit të madh në malin Serta në Negotinë, ndërsa arsyeja për këtë ka qenë se nuk ka pasur kush t'i drejtojë ato, kështu që Drejtoria e Mbrojtjes dhe Shpëtimit nënshkroi kontratë me dy pilotët në pension, pas çka ata morën pjesë aktive në shuarjen e zjarreve.

As ekipet e "Pyjeve Kombëtare", të cilët duhet të ishin të parët që ndërhynë në shuarjen e zjarreve pyjore, nuk patën mundësi ta bënin këtë për shkak të rezervuarëve të zbrazët në automjete dhe llogarisë së bllokuar.

Dhe përsëri, u kërkua ndihmë ndërkombëtare. Në shuarjen nga ajri morën pjesë një helikopter nga Serbia që mbante pesë ton ujë, dy helikopterë nga Sllovenia, dy aeroplanë dhe një helikopter nga Turqia, një kanader nga Kroacia dhe një aeroplan nga Rumania. 

Transformim urgjent i sistemit të menaxhimit të krizave

Komiteti i Menaxhimit të Krizave vendosi për një riorganizim urgjent të sistemit të përgjithshëm për t'u marrë në mënyrë adekuate me çdo krizë që do të ndodhte në vend. Transformimi përfshin bashkimin e Qendrës së Menaxhimit të Krizave dhe Drejtorisë për Mbrojtje dhe Shpëtim dhe ekzistencën e një njësie të posaçme të mbrojtjes dhe shpëtimit që fillimisht do të numëronte rreth 120 persona. 

Kreu i Qendrës së Menaxhimit të Krizave, Stojançe Angellov, thotë se sistemi i zjarrfikësve ka një numër dobësish, të cilat ai pret të korrigjohen shpejt. Sipas Angellovit, njësia

speciale e mbrojtjes dhe shpëtimit duhet të jetë shumëfunksionale, e trajnuar në kërkim, kërkim-shpëtim, domethënë, në verë për të shuar zjarret, dhe në dimër për të shpëtuar njerëzit nga malet, dhe në rastet e tërmeteve, për të ndihmuar në gjetjen e të ngujuarve nën rrënoja. 

"Ne kemi nevojë për një njësi të tillë, pasi në këtë moment nuk kemi forca të tilla, edhe pse DMSH ka deklaruar se janë në një nivel tjetër. DMSG bashkëpunon me kompanitë vullnetare të zjarrfikësve, të cilët janë njerëz të jashtëzakonshëm, por është larg nga ajo që e kam konceptuar. Një zjarrfikës vullnetar është i shkëlqyeshëm dhe vepron vetëm kur është më e vështira. Por, megjithatë do të ketë ende dallim midis një njësie profesionale, e cila do të jetë në rangun e një njësie speciale me njerëz të rinj, të shëndetshëm të përgatitur dhe të trajnuar fizikisht, të cilët do të tejkalojnë njësitë mesatare zjarrfikësve dhe do të veprojnë vetëm aty ku është më e vështirë. Kemi gjithçka, koordinator, eprorë, udhëheqës, por nuk kemi njerëz që shuajnë në terren", vëren Angellovi.

Për efikasitet më të madh në shuarjen e zjarreve dhe zjarreve të hapura, ai beson se nevojitet komandë e centralizuar.

"Kur ka zjarr, kryetari i komunës duhet të kërkojë vetë ndihmë nga komunat fqinje, dhe kjo ngadalëson të gjithë procesin. Nëse do të kishim koordinim qendror, nga një qendër do të dërgoheshin aq zjarrfikës  sa është e nevojshme. Procedura e burokratizuar kërkon kohë. Çdo ndërhyrje e vonuar e bën më të vështirë shuarjen dhe pasojat janë më të rënda", thekson Angellovi.

Në deklaratë për MIA-n, ministri i Mbrojtjes Vllado Misajllovski tha se të gjitha propozimet nga grupet e punës që kishin punuar në hartimin e një Ligji të ri për Zjarrfikës në vitet e fundit do të 
shqyrtohen në periudhën e ardhshme dhe se Ministria do të dalë me propozim për Qeverinë sa më shpejt të jetë e mundur.

Duke folur për MIA-n, ai gjithashtu njoftoi se tetë helikopterët nga kompania Leonardo, të cilët janë planifikuar të mbërrijnë në Maqedoni në mes të vitit 2026, gjithashtu do të pajisen me sistem për shuarjen e zjarrit.

Me ndihmën e komunave dhe donacioneve, disa NJZT janë në kondicion të mirë

Në përputhje me Ligjin për zjarrfikësit në komunat me mbi 24.000 banorë, duhet të ketë një zjarrfikës për 1.500 banorë, por janë të rralla njësitë zjarrfikësve territoriale që plotësojnë këtë kriter. Pothuajse në të gjitha rastet, gjendja është shumë nën normat ligjore.

Ministria e Mbrojtjes, përmes granteve të dedikuara, ndan para për pagat dhe shtesat e pagave për 734 
zjarrfikës, ndërsa për pjesën tjetër, financimi sigurohet nga buxhetet komunale. 

Të dhënat tregojnë se nga viti 2019 deri në vitin 2024, fondet për dotacionet e dedikuara pothuajse u dyfishuan. Kështu, në vitin 2019 janë miratuar 331.755.000 denarë, në vitin 2020 kjo shumë është rritur në 401.000.000 denarë, ndërsa në vitin 2021 në 403.500.000 denarë. Në vitin 2022 janë miratuar 421.500.000 denarë, vitin e kaluar 500.000.000 denarë, ndërsa për vitin 2024 janë planifikuar 527.700.000 denarë për dotacion të dedikuar.

Kryetari i BNJVL-së Orce Gjorgjievski në deklaratë për MIA-n bëri të ditur se ministrat e mbrojtjes dhe financave kërkojnë mënyrë për të tejkaluar problemin.

"Se gjithçka do të zgjidhet shpejt, nuk besoj, sepse ky nuk është problem i thjeshtë, nuk është një problem i vogël dhe nuk është një problem që zgjidhet shumë thjesht nga institucionet qendrore. Nevojiten më shumë mjete për të marrë pjesë, por ekziston një disponim nga qeveria qendrore dhe unë besoj se bllok dotacionet do të rriten në një të ardhme të afërt", shprehet Gjorgjievski.

Sipas tij, pothuajse të gjitha komunat kanë të njëjtin problem. Shumica e zjarrfikësve mbulojnë financiarisht Komunën e Shtipit, por situata është e ngjashme në Tetovë, Kumanovë, Gostivar...

"Në gjendje pak më të mirë është Komuna e Velesit, ku kryetari i komunës mbulon më pak nga buxheti komunal për zjarrfikësit, por në përgjithësi nëse marret praktikisht, në çdo komunë apo çdo qytet, ku ka njësi të zjarrfikësve, ka mangësi në këtë aspekt. Një problem shtesë është ajo se mjetet e investuara nga komunat për të përmirësuar kushtet e zjarrfikësve nuk mund të zbatohen, pasi ato përfundojnë duke mbuluar pagat e tyre", thekson kreu i BNJVL-së.

Ai thekson se zjarrfikësit në vend zotërojnë shumë automjete të vjetra, kanë nevojë për uniforma për zjarrfikësit dhe pajisje mbrojtëse për terren, por që mungojnë edhe zjarrfikësit.

"Në përgjithësi, ju mund të keni parë periudhën e kaluar, por edhe tani, kur përballemi me zjarret, mund të shihni gjendjen e flotës së njësive të zjarrfikësve në të gjithë Maqedoninë. Ne kemi dobësi në këtë fushë dhe duhet të punojmë së pari në pajisjen e zjarrfikësve dhe më vonë në sigurimin e automjeteve të përshtatshme", shprehet Gjorgjievski.

Megjithëse zjarrfikësit kanë mundësi të ndjekin trajnime jashtë vendit, ai beson se nevojitet një qendër trajnimi në vend.

Shtipi në mesin e dhjetë komunave më të dëmtuara, shteti paguan vetëm gjashtë zjarrfikës

Shtipi është ndër dhjetë komunat që janë dëmtuar nga pushteti qendrore për pagesën e dotacioneve të dedikuara për pagat e zjarrfikësve në Njësinë Territoriale të Zjarrfikësve. 

Kryetari Ivan Jordanov shprehet se NJZT-Shtip ka 33 zjarrfikës, ndërsa Ministria e Mbrojtjes merr mjete përmes granteve të dedikuara për vetëm gjashtë zjarrfikës, ndërsa për 27 të tjerët, paga sigurohet përmes buxhetit të Komunës.

Jordanovi vëren se kryetarët e komunave të dëmtuara reaguan ndaj kësaj shpërndarjeje të padrejtë të mjeteve për pagat e zjarrfikësve, ata gjithashtu kanë pasur takime me ministrat e dikasterit të pushtetit së mëparshëm, por se nuk kishte zgjidhje për problemin. 

"Disa nga komunat kanë më shumë ndihmë financiare, të tjerat kanë më pak, pavarësisht nga numri i banorëve. Shtipi, si komunë më e madhe në krahasim me vetëqeverisje tjetër lokale, ka sasi më të vogël të dotacioneve të dedikuara, pavarësisht nga numri i zjarrfikësve në përputhje me Ligjin për zjarrfikësit", shprehet Jordanovi.

Komuna e Shtipit ndan mbi dy milionë denarë shtesë në muaj vetëm për pagat e zjarrfikësve, por jo vetëm këto mjete, por edhe nga thesari komunal paguan faturat për energji elektrike dhe shërbime komunale, mirëmbajtjen e Shtëpisë zjarrfikëse, pajisjet, automjetet, furnizimin me naftë.

Në bazë vjetore, rreth gjysmë milioni euro ndahen nga buxheti komunal për NJZT-Shtip, mjete që, nëse shteti i siguron ato, do të investoheshin në pajisje, uniforma dhe automjete të reja.

Sipas llogaritjeve të komunës, me këto para do të bliheshin çdo vit shtatë automjete të reja zjarrfikëse me pajisje të ndryshme.

Përmes donacioneve për Njësinë Zjarrfikëse të Shtipit, në dy vitet e fundit janë siguruar dy automjete, njëra prej të cilave është një automjet në terren përmes Drejtorisë për Mbrojtje dhe Shpëtim dhe një automjet për zjarrfikësit e pyjeve përmes Programit të Bashkëpunimit Ndërkufitar me Bullgarinë. Zjarrfikësit morën uniformë të re mbrojtëse për të shuar zjarret në zonat pyjore, por edhe në zonat urbane përmes donacionit nga Ambasada e SHBA. 

Njësia zjarrfikëse e Kavadarit më e pajisur 

Ndryshe nga Shtipi, Njësia Territoriale Zjarrfikëse e Kavadarit, sipas kryetarit Mitko Jançev, është një nga më të pajisurat në vend, me staf dhe pajisje. 

"Në aspektin urban, si Njësi zjarrfikëse territoriale jemi 100 për qind të pajisur. Të punësuarit janë të përfshirë në mënyrë aktive në një sërë ndërhyrjesh dhe kanë sukses në të gjitha llojet e ndërhyrjeve, jo vetëm në zjarre", tha Jançev.

Sipas tij, është e nevojshme të blihen pajisje për zjarrfikësit e pyjeve në vend, sepse, thekson ai, zjarret e hapura janë shumë të ndryshme nga ato në një mjedis urban. 

"Si vend, ne nuk kemi pajisjet e zjarrfikësve të pyjeve që kanë vendet e tjera. Dy vjet më parë, austriakët erdhën me pajisje për të shuar zjarret në pyje. Pishina të lëvizshme, pompa, agregate lëvizëse, ku mund të bëjnë linja deri në pesë kilometra, të transferojnë ujin nga një vend në tjetrin", përkujton Jançevi.

Zjarret e mëdha në Maleshevë forcuan kapacitetet e NJZT Berovë

Zjarret në Maleshevi ishin një paralajmërim për autoritetet atje për të forcuar Njësinë Territoriale Zjarrfikëse. Kryetari i Komunës së Berovës, Zvonko Pekevski, shprehet se stuhia e zjarrit në Maleshevi ishte paralajmërim për ta për të rritur sigurinë e pronave të qytetarëve duke forcuar kapacitetet e NJZT.

"Me mbështetjen e donatorëve dhe kompanive me përgjegjësi shoqërore, janë siguruar dy automjete të reja, një për zjarret urbane dhe një për zjarret në pyje. Ndërkohë, janë siguruar pajisje të reja mbrojtëse për zjarrfikësit për zjarret në pyje, si dhe pajisje për menaxhim më të lehtë të zjarrit", theksoi Pekevski, duke bërë të ditur se zjarrfikësit janë dërguar edhe në trajnime jashtë vendit.

Mjetet që i ndan shteti nuk korrespondojnë dhe janë të pamjaftueshme për të paguar pagat në përputhje me ligjin, shprehet Pekeski, duke shtuar se mjetet shtesë ndahen nga buxheti komunal në mënyrë që zjarrfikësit të mund të mbledhin pagat në përputhje me detyrimet ligjore. Në NJZT Berovë janë të punësuar 16 zjarrfikës, ndërsa ka ndryshuar ndjeshëm kufirin e moshës. Ka zjarrfikës të ri të rinj kundrejt atyre që janë më të vjetër para daljes në pension.

Sensorët dhe kamerat e zbulimit të hershëm ndihmojnë në zbulimin e shpejtë të zjarreve në rajonin e Strugës

Njësia Zjarrfikësve në Strugë ka në dispozicion pothuajse mjaft zjarrfikës , nga 41 të kërkuar, momentalisht ka 38 të punësuar. Lidhur me pajisjet, komandanti Feti Mazari thekson se megjithëse kanë pajisje mbrojtëse, ajo është e vjetëruar dhe nevojitet e re, për të cilën ka marrë një premtim nga kryetari i komunës se muajin e ardhshëm do të furnizohen me to. Flota, ku automjeti më i vjetër zjarrfikës daton nga viti 1993, pretendon të jetë në gjendje të mirë, por përveç dy automjeteve të terrenit për terrene të vështira për t'u arritur, ata kanë nevojë për një tjetër.

Për zbulimin e hershëm të zjarreve, ai thekson se ato u ndihmuan shumë nga projekti IPA CBC për bashkëpunim ndërkufitar me Shqipërinë, partneritet i Bashkisë së Librazhdit nga Shqipëria dhe Drejtorisë për Mbrojtje dhe Shpëtim, përmes të cilit u vendosën kamera dhe sensorë në disa lokacione. 

"Janë instaluar sensorë dhe kamera për zbulimin e hershëm të zjarreve në malin Jabllanicë, në fshatin Bogojci dhe në ndërtesën e NJZT Strugë, e cila mbulon një sipërfaqe të madhe. Droni është gjithashtu shumë i dobishëm, të cilin pasi marrim sinjalin e zjarrit e lëshojmë menjëherë për lokalizimin më të saktë dhe ekipi ynë drejtohet menjëherë atje. Zbulimi i hershëm i zjarreve është shumë i rëndësishëm për ndërhyrjen me kohë", thekson Mazari për MIA-n.

Koçana, me gjysmën e zjarrfikësve të nevojshëm, për ndërhyrje më të mëdha ndihmon brigadë vullnetare e zjarrfikësve 

Edhe pse sipas minimumit ligjor për Komunën e Koçanës nevojiten 32 zjarrfikës Njësia Zjarrfikëse Territoriale ka në dispozicion gjysmën, respektivisht 16. Gjysma e tyre paguhen nga shteti nëpërmjet Ministrisë së Mbrojtjes dhe për gjysmën tjetër shpenzimet financiare përballohen nga Komuna.

"Komuna e Koçanës kishte siguruar mjete për punësimin e dy zjarrfikësve në vitin 2025, por për shkak të rritjes së shpenzimeve të pagës minimale, kishte implikime financiare për ndarjen e mjeteve më të mëdha nga buxheti i tyre. NJZT merr grante prej rreth 10 milionë denarë, ndërsa nga buxheti i Komunës, sipas llogaritjeve të reja dhe marrëveshjes kolektive, me këtë intensitet, do të ndahen rreth gjashtë deri në shtatë milionë denarë për paga dhe pagesa, thekson sekretari në Komunës së Koçanës, Dragan Ananiev.

Përveç Koçanës, Njësia Zjarrfikëse mbulon plotësisht territoret e komunave fqinje Zërnovci dhe Çeshinovë-Obleshevë, ku mesatarisht ka rreth gjysmën e ndërhyrjeve në baza vjetore, por nga buxhetet e tyre komunale nuk marrin mjete. Përveç kësaj, buxheti i Komunës së Koçanës ndan mbështetje financiare për punën e Shoqatës Vullnetare të Zjarrfikësve, e cila ka rreth pesëdhjetë vullnetarë, nga të cilët 30 persona kanë trajnim profesional të përshtatshëm dhe ata dalin në terren dhe ndihmojnë në ndërhyrjet.

Madhësia e terrenit në të cilin veprojnë, sfidë për zjarrfikësit e Gostivarit

Nga 80 zjarrfikës të nevojshëm në Njësinë Zjarrfikëse të Gostivarit, ka vetëm 48 zjarrfikës, të cilët përveç territorit të Komunës së Gostivarit mbulojnë Vrapçishtin dhe Mavrovë-Rostushën, si dhe dy parqet kombëtare "Mavrovë" dhe "Malin e Sharrit". 

Rreth 2,4 milion denarë ndahen çdo muaj për NJZT-në e atjeshme. Nëpërmjet bllok dotacioneve për pagat e zjarrfikësve ka një hyrje prej 1.5 milion denarë, dhe rreth 800 mijë denarë ndahen nga thesari komunal për këtë dedikim.

"Presioni mbi numrin e vogël e të punësuarve që veprojnë në distancë të madhe është i madh, duke marrë parasysh se disa vendbanime në Komunën e Mavrovë-Rostushës janë 50 km larg, ndërsa ka fshatra malore në Komunën e Vrapçishtit, ku rrugët zgjasin një orë për të arritur në ndërhyrje. Gjendja pritet të përmirësohet me hapjen e një Njlsia në fshatin Gradec, Komuna e Vrapçishtit, e cila gjithashtu do të rrisë efikasitetin, bëjnë të ditur nga Komuna e Gostivarit.

Prandaj, shtojnë ata, përmes projektit të Ministrisë së Vetëqeverisjes Lokale, janë përfshirë tre komuna – Vrapçishti dhe Bogovina në Maqedoninë e Veriut dhe Ceriku në Shqipëri dhe OJQ Karitas. Me ndërtimin e stacionit të zjarrfikësve, ata presin që të zgjidhet një problem i gjatë dhe shpesh ndërhyrja e vonuar në terren. Po zhvillohen aktivitete përfundimtare për punësimin e nëntë zjarrfikësve, të cilët do t'i shërbejnë territorit të komunave të Vrapçishtit dhe Bogovinës. Kjo njësi do të funksiononte edhe në territorin e Parkut Kombëtar Mali Sharr, i cili zë një pjesë të atarit të dy komunave.

NJZT Veles me burime të reduktuara njerëzore trajton zjarret në tre komuna  

Njësia Zjarrfikëse Territoriale në Veles punon me 31 zjarrfikës, ndërsa sipas rregulloreve ligjore duhet të jenë 40 zjarrfikës. Nga të punësuarit, 28 janë të punësuar për kohë të pacaktuar , ndërsa tre për kohë të caktuar.

Sekretari i Komunës së Velesit, Marija Çatmova, në deklaratë për MIA-n, thekson se NJZT Veles punon me burime të reduktuara njerëzore.

Sipas Regjistrimit të fundit të realizuar në vitin 2021, numri i banorëve në Komunën e Velesit është 48.463 banorë, në Komunën e Gradskos 3.223, dhe në Komunën e Çashkës 7.942 banorë, respektivisht  40 zjarrfikës duhet të punësohen për territorin e mbuluar nga NJZT Veles.

Pagat dhe shtesat e zjarrfikësve, siç thekson Çatmova, paguhen nga bllok dotacionet të parashikuara në buxhetin e shtetit.

"Zjarrfikësit profesionistë paguhen me pagë në përputhje me ligjin për zjarrfikësit, si dhe paguhen të gjitha kompensimet e përcaktuara në ligjin për marrëdhëniet e punës", sqaron Çatmova.

Në dy vitet e fundit, NJZT Veles ka marrë dy automjete të reja zjarrfikëse me donacione. 

Zjarrfikës i lënduar dhe kodra të gjelbra të djegura në Manastir me rrethinë 

Njësia Zjarrfikëse Territorialë të Manastir ka 41 të punësuar, ndërsa sipas standardeve duhet të ketë 65. Sipas komandantit të NJZT-Manastir, Goran Dimkoski, kemi 14 automjete dhe pesë automjete shtesë për terren mund të mbajnë ujë në çdo vend. 

Banorët e Manastirit gjithashtu janë në pritje të ndërtimit të një objekti të ri të Njësisë Zjarrfikëse Territorialë dhe punësime të reja të zjarrfikësve. Vetëqeverisja lokale sivjet ndau 52 milionë denarë për ndërtimin e një ndërtese të re për zjarrfikësit që janë bartës të traditës 188-vjeçare kur u krijua brigada e parë e zjarrfikësve në Ballkan në vitin 1836 pas një zjarri të madh në Manastir.

Mga mesi i këtij muaji, rajoni i Manastirit u përfshi nga një seri zjarresh nga të cilat epilogu është një zjarrfikës i lënduar, djegie e mbi 200 hektarëve pyll, si dhe fidanë të rinj nga viti 2007.

Sllagjana Stojkova Kostoski

Viktoria Dimitrova-Jovanova

Toni Ajtovski

Zoran Maxhovski

Svetllana Darudova

Marjan Tanushevski

Antoanela Dimitrievska