Shkup, 10 dhjetor 2024 (MIA) - Numri i të punësuarve në nivel përmbledhës në sektorin publik është zvogëluar për 2.488, krahasuar me vitin 2022, kur numri i përgjithshëm i të punësuarve ishte 130.377, krahasuar me 127.889 në vitin 2023, tregon Raporti i posaçëm për vitin 2023 i përgatitur nga Avokati i Popullit, i cili i referohet monitorimit të zbatimit të parimit të përfaqësimit adekuat dhe të barabartë në sektorin publik.

Avokati i Popullit, Naser Ziberi, vuri në dukje në konferencën e sotme për shtyp se analiza tregon se numri i institucioneve, enteve, njësive të vetëqeverisjes lokale dhe subjekteve të krijuara prej tyre është i vogël, të cilat kanë histori solide në arritjen e parimit të përfaqësimit adekuat dhe të barabartë, ndryshe nga ato që nuk plotësojnë normat e përcaktuara me ligj dhe që devijojnë në të gjitha fushat.

 "Me përfaqësim adekuat dhe të barabartë që pasqyron gjendjen reale të popullsisë sipas strukturës etnike, Kuvendi i Republikës së Maqedonisë së Veriut mund të mburret, disa ministri mund të mburren me disa njësi të vetëqeverisjes lokale pavarësisht se ku dominon popullsia maqedonase ose shqiptare, por ka shumë institucione ku ato devijojnë nga ky rregull dhe unë i citova ato me emër kur publikova raportin e vitit të kaluar. Nuk ka asnjë ndryshim apo përmirësim dhe mund t'i përmend për momentin. Akademia e Shkencave dhe Arteve e Maqedonisë ka 91 punonjës, 90 janë maqedonas, vetëm një është shqiptar dhe asnjë nga ndonjë bashkësi tjetër etnike. Gjithashtu mund të përmend ndërmarrjet publike shtetërore si MEPSO, si NP për menaxhimin e hapësirës banesore dhe afariste ku përfaqësimi etnik është jashtëzakonisht i parespektuar dhe është nën 10 për qind, respektivisht vetëm 6 për qind e komunitetit etnik shqiptar, nën 1 për qind të bashkësisë etnike turke. Ka institucione që janë solide dhe ka institucione që tejkalojnë përqindjen e përfaqësimit, por ka edhe disa që dështojnë seriozisht. Gjendja në Gjykatën Supreme nuk është më e mirë. Këtu flas gjithmonë për të punësuarit, jo për personat e zgjedhur dhe të emëruar. Situata nuk është më e mirë në Kabinetin e Presidentit të shtetit dhe në vetë Sekretariatin Qeveritar, tha Ziberi.

Raporti tregon se përfaqësimi i maqedonasve në vitin 2022 në sektorin publik ishte 71.9 për qind, ndërsa në vitin 2023 ishte 71.6 për qind, që është një rënie prej 0.3 për qind krahasuar me një vit më parë, por është më i lartë me 13.16 për qind krahasuar me popullsinë rezidente në vend krahasuar me rezultatet e regjistrimit të fundit të popullsisë të vitit 2022. Përfaqësimi i shqiptarëve në vitin 2022 ishte 21.4 për qind, ndërsa këtë vit raportues është 21.7 për qind, që është një rritje prej 0.3 për qind, por është më e ulët për 2.6 për qind krahasuar me popullsinë rezidente në vend. Ka një rritje të vogël të bashkësisë turke, ndërsa bashkësia etnike rome, serbe dhe vllahe kanë të njëjtën shkallë përfaqësimi në 2022 dhe 2023, ndërsa një rritje të vogël prej 0,1 për qind ka në bashkësinë boshnjake, por ende të pamjaftueshme në krahasim me popullsinë rezidente në vend. 

“Si në vitin e kaluar, ashtu dhe për këtë vit 2023, Avokati i Popullit i referohet numrit të pamjaftueshëm të personave nga bashkësia pakicë në vende udhëheqëse të punës, shqiptare (18 për qind), turke (1.6 për qind) dhe veçanërisht bashkësia etnike rome, respektivsht të numrit të përgjithshëm të personave në vende udhëheqëse të punës në sektorin publik, vetëm 0.3 përqind janë romë, të emëruar në pozitë udhëheqëse. Në bashkësitë e tjera etnike, maqedonase, vllahe dhe serbe, përfaqësimi në vende udhëheqëse të punës është procentualisht më i lartë si në aspektin e përqindjes së popullsisë rezidente ashtu edhe në krahasim me numrin e të punësuarve nga të njëjtat komunitete në sektorin publik, gjë që në të vërtetë konfirmon zbatimin joadekuat të parimit të përfaqësimit adekuat dhe të barabartë për bashkësitë tjera", theksoi Avokati i Popullit. 

Pas heqjes së mekanizmit “balancues” që zbatoi punësimin në sektorin publik dhe në pritje të një zgjidhjeje të re ligjore, Ziberi u bëri thirrje organeve ekzekutive dhe legjislative që të përshpejtojnë procedurën dhe aktivitetet për rregullimin ligjor të kësaj çështjeje, e cila do të siguronte instrument të përshtatshëm që do të siguronte dhe garantonte këtë të drejtë duke respektuar parimet e ekspertizës dhe kompetencës, respektivisht ruajtjen e sistemit të meritës, diçka që rregullorja e mëparshme e parashikonte, por jo rrallë herë menaxhmenti i institucioneve nuk e zbatonte sa duhet. 

"Megjithatë, gjatë zbatimit të punësimit, përveç përfaqësimit etnik horizontal, duhet të ruhet përfaqësimi vertikal, përkatësisht përfaqësimi në vende udhëheqëse të punës, si dhe përfaqësimi gjinor si në vendet e përgjithshme të punës ashtu edhe në ato udhëheqëse. Duke miratuar akte të duhura me shkrim, një peshë tjetër do t'i jepet parimit të përfaqësimit adekuat dhe të barabartë, hapësira për abuzim të mundshëm të kësaj mase do të zvogëlohet, por gjithashtu do të jetë një shtesë në realizimin e të drejtës së garantuar civile me kushtetutë, në mënyrë që ajo të mbetet jo vetëm një dekor i angazhimeve tona kushtetuese, por një mundësi reale për punësim në sektorin publik të qytetarëve nga të gjitha bashkësitë në nivel lokal dhe qendror", theksoi Avokati i Popullit dhe shtoi se parimi është një kontribut i drejtpërdrejtë në krijimin e një kohezioni më të madh në shoqëri dhe parandalimin më të mirë të diskriminimit në baza etnike në fushën e qasjes në burimet publike në fushën e së drejtës për punësim në sektorin publik, tha ai. 

Monitorimi i zbatimit të parimit të përfaqësimit adekuat dhe të barabartë të bashkësive etnike në sektorin publik është detyrim kushtetues dhe ligjor i Avokatit të Popullit dhe vetëm katër institucione nuk kanë dërguar të dhëna për punësim. Në vitin 2023, numri i institucioneve është rritur për 10 subjekte krahasuar me vitin e kaluar raportues, respektivisht numri i tyre tani është 1335.

"Katër institucione që nuk kanë dërguar të dhëna për punësim në baza etnike janë shkollat fillore në njësi të caktuara të vetëqeverisjes lokale, ndërsa për 10 institucionet e sapokrijuara janë ato që dalin nga ndarja e institucioneve ekzistuese, përkatësisht 8 në nivel lokal dhe 2 në nivel qendror. Numri i të punësuarve që ishin në ato ekzistuese është shpërndarë në të dyja, gjë që nënkupton se përfaqësimi ekzistues i punonjësve u pasqyrua në mënyrë adekuate", tha avokati i popullit.

Ai vuri në dukje se ekziston një problem i përgjithshëm në sektorin publik që subjekte të caktuara ende përdorin e-mail me “domene” që përfaqësohen në rrjetin e komunikimit publik (yahoo, gmai, hotmail dhe të ngjashme), në vend të përdorimit të “domeneve” të standardizuara dhe të njohura që do të korrespondonin me rekomandimet e dhëna nga ish-Ministria e Shoqërisë së Informatikës dhe Administratës.

“Për shkak të kësaj situate, e cila është përsëritur prej vitesh, në një sërë rastesh, komunikimi me subjekte të caktuara ndodh përmes adresave elektronike personale të individëve që punojnë në sektorin publik, gjë që fshin kujtesën e një shkëmbimi të mundshëm të të dhënave, jo vetëm me Avokatin e Popullit, por edhe me subjekte të tjera”, tha Avokati i Popullit, Naser Ziberi.

Foto: Arkivi i MIA-s