Shkup, 11 mars 2023 (MIA) - Përfaqësuesi Special i Mbretërisë së Bashkuar për Ballkanin Perëndimor, Lordi Stjuart Piç, në një intervistë për MIA-n tha se të gjithë politikanët e vendit duhet të mendojnë me kujdes se çfarë është në interesin më të mirë të vendit dhe qytetarët që jetojnë në të dhe theksuan se është koha që të gjithë aktorët politikë të ndihmojnë në anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në Bashkimin Evropian.

Duke iu përgjigjur një pyetjeje për ndryshimet kushtetuese dhe faktin se shumica e nevojshme prej dy të tretave aktualisht nuk është siguruar, duke qenë se opozita është e vendosur të mos mbështesë ndryshimin e Kushtetutës dhe këmbëngul në qëndrimin e zgjedhjeve të parakohshme, ai tha se do të ishte e padrejtë ndaj popullit të këtij vendi të vonohej rruga evropiane për të cilën qeveri të ndryshme kanë punuar fort prej shumë vitesh.

“Kjo nuk duhet parë vetëm si fitore e qeverisë që është tani në pushtet, është fitore e të gjitha qeverive të mëparshme dhe mbi të gjitha e qytetarëve të Maqedonisë. Jemi të vetëdijshëm se rruga nuk ka qenë e lehtë dhe se ka pasur shumë pengesa ndër vite, prandaj i inkurajoj të gjithë politikanët që të mos lejojnë që politika të ndikojë në një nga qëllimet më të rëndësishme strategjike që nga pavarësia e Maqedonisë së Veriut. Nevojitet një përpjekje e përbashkët që Maqedonia e Veriut të arrijë më shumë sesa anëtarësimin e merituar në BE”, theksoi Piç.

Ai shprehu shqetësim për tensionet e fundit në marrëdhëniet dypalëshe midis Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë, por shtoi se ka besim se ekziston një shkallë e konsiderueshme e vullnetit të mirë midis të gjitha palëve dhe beson se do të gjendet një zgjidhje.

“Maqedonia e Veriut dhe Bullgaria janë vende anëtare të NATO-s, aleate dhe me të njëjtat pikëpamje. Për sa i përket marrëdhënieve aktuale, të dyja vendet duhet të kenë parasysh kontekstin më të gjerë dhe ndryshimet gjeostrategjike në rajon. Mbretëria e Bashkuar vazhdon të inkurajojë Maqedoninë e Veriut dhe Bullgarinë që të vazhdojnë të punojnë për të përmirësuar marrëdhëniet dypalëshe që mbështesin Maqedoninë e Veriut në rrugën e saj drejt anëtarësimit në BE”, tha Piç.

Lidhur me klubet bullgare në vend, të cilat kanë emra të lidhur me të kaluarën fashiste, Piç thekson se nevojitet sensitivitet rreth fuqisë së simboleve, gjuhës dhe historisë, veçanërisht në kontekstin e Ballkanit Perëndimor.

“Ne e dimë se ky është një rajon ku figurat historike kujtohen ndryshe nga komunitete të ndryshme, prandaj është shumë e rëndësishme që shprehja e identiteteve të mos ofrojë baza shtesë për ndarje. Liria e asociimit dhe e shprehjes janë të rëndësishme, por është gjithashtu e rëndësishme, do të thosha e domosdoshme, të shmangen ofendimet”, thotë Piç.

Në intervistën me përfaqësuesin special të Mbretërisë së Bashkuar për Ballkanin Perëndimor, folëm edhe për situatën e sigurisë pas agresionit ushtarak rus në Ukrainë, për mundësitë për përhapjen e

krizës në rajonin e Ballkanit Perëndimor, për përpjekjet e palëve të treta për të destabilizuar rajonin, për kërcënimet hibride.

Në vijim intervista e plotë dhe video materiali me përfaqësuesin special të Mbretërisë së Bashkuar për Ballkanin Perëndimor, Lordin Stjuart

Ju e keni vizituar Shkupin në fund të vitit të kaluar, tani jeni sërish këtu, keni pasur takime me kreun e shtetit, çfarë përshtypje keni tani pas disa muajsh për situatën politike, reformat, situatën me korrupsionin dhe çfarë mesazhi keni dhënë në të gjitha këto takime?

“Ju faleminderit dhe jam i lumtur që ju shoh përsëri. Është me rëndësi vendimtare që Maqedonia e Veriut t'i zbatojë reformat pa vonesë, edhe pse aktivitetet e ndërmarra sot do të kërkojnë kohë që ato të bëhen të dukshme për qytetarët. Ajo që është e rëndësishme është që të ndërmerren hapa konkretë sa më shpejt në fushën e sundimit të ligjit, qeverisjes së mirë, të drejtave të njeriut dhe mbrojtjes së pakicave. Mbretëria e Bashkuar mbështet agjendën ambicioze të reformave të Maqedonisë së Veriut, duke përfshirë reformat që do të zbatohen për anëtarësimin e vendit në Bashkimin Evropian. Sondazhet këtu tregojnë se opinioni, qytetarët e Maqedonisë së Veriut e perceptojnë korrupsionin si problem. Qeveria duhet të tregojë se po merret me këtë problem. Ekzistimi i një sistemi emërimesh të pavarur të bazuar në merita, për shembull një proces transparent përzgjedhjeje për postet kyçe, duke përfshirë gjyqtarët, anëtarët e Komisionit Kundër Diskriminimit dhe pozitat e larta drejtuese, është një fillim i mirë, së bashku me nevojën për transparencë dhe llogaridhënie në shumë institucione publike. Mbretëria e Bashkuar po e mbështet financiarisht Maqedoninë e Veriut në trajtimin e këtyre aspekteve përmes një sërë programesh.

Ka një ftohje të marrëdhënieve Shkup-Sofje, pas një sërë provokimesh, që çuan deri në kërcënim për presidentin mqedonas nga një politikan bullgar. Ka njoftime për veto të re bullgare për hapjen e kapitujve pas përfundimit të procesit të skriningut në nëntor, si i vlerësoni marrëdhëniet Maqedoni-Bullgari për momentin?

“Kjo nuk paraqet një veto të re, por përkundrazi është ruajtje e vetos aktuale dhe është shumë e rëndësishme që të gjithë partnerët të punojnë për të mbështetur marrëdhëniet e mira fqinjësore dhe agjendën e bashkëpunimit. Është e ardhmja e përbashkët euroatlantike në të cilën ne besojmë dhe jam i sigurt se të gjithë ata që na shohin do të pajtohen se ka më shumë gjëra që i afrojnë qytetarët e Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë sesa ato që i ndajnë. Verën e kaluar, Bullgaria miratoi të ashtuquajturin Propozimin francez dhe njoftoi se do të heqë veton për fillimin e negociatave të Maqedonisë së Veriut për anëtarësim në BE. Kushti i vendosur nga presidenti Radev është që bullgarët t'i shtohen komuniteteve pakicë në kuadër të Kushtetutës së Maqedonisë.

Deri më tani nuk ka shumicë në Kuvendin e Shkupit për ta përmbushur këtë, por është e rëndësishme që të gjithë në Maqedoni, maqedonasit të bashkohen për ta përmbushur këtë obligim. Ne jemi të shqetësuar për tensionet e fundit në marrëdhëniet dypalëshe midis Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë, por kam besim se ekziston një shkallë e konsiderueshme e vullnetit të mirë nga të gjitha palët dhe se do të gjendet një zgjidhje. Maqedonia e Veriut dhe Bullgaria janë vende anëtare të NATO-s, aleate dhe me të njëjtat pikëpamje.

Për sa i përket marrëdhënieve aktuale, të dyja vendet duhet të kenë parasysh kontekstin më të gjerë dhe ndryshimet gjeostrategjike në rajon. Mbretëria e Bashkuar vazhdon të inkurajojë Maqedoninë e Veriut dhe Bullgarinë që të vazhdojnë të punojnë për të përmirësuar marrëdhëniet dypalëshe që mbështesin Maqedoninë e Veriut në rrugën e saj drejt anëtarësimit në BE.

Ju përmendët se nevojitet bashkëpunim i përbashkët nga të dyja palët, a mendoni se është provokim hapja e klubeve bullgare në Maqedoninë e Veriut, të cilat janë emërtuar me emra të figurave historike, të cilat sipas historiografisë botërore lidhen me fashizmin?

“Si ish-kryetar i Muzeut Ushtarak Mbretëror, duhet të jemi të ndjeshëm për fuqinë e simboleve, gjuhës dhe historisë, veçanërisht në kontekstin e Ballkanit Perëndimor. Ne e dimë se ky është një rajon ku figurat historike kujtohen ndryshe nga komunitete të ndryshme dhe për këtë arsye është shumë e rëndësishme që shprehja e identiteteve të mos japë bazë të mëtejshme për ndarje. Liria e asociimit dhe e shprehjes janë të rëndësishme, por është gjithashtu e rëndësishme, do të thosha e domosdoshme, që të shmangen fyerjet apo ofendimet. Ne duam të shohim tensione të reduktuara, jo të rritura, dhe është e rëndësishme që të gjithë të punojnë për të zbutur tensionet dhe të fokusohen në ndërtimin e urave midis njerëzve, siç është rasti me Komisionin e përbashkët të Ekspertëve Multidisiplinar për Çështjet Historike dhe Arsimore.

Ministri juaj i Punëve të Jashtme Bujar Osmani së fundi u takua me përfaqësues të organizatave të komunitetit bullgar në Maqedoninë e Veriut dhe të dyja palët konfirmuan se aktivitetet e tyre do të synojnë uljen e tensioneve ndërmjet Shkupit dhe Sofjes. Parë nga një kontekst rajonal, nuk duhet të nënvlerësojmë faktin se ata që mund të përfitojnë nga mosmarrëveshja midis Maqedonisë së Veriut dhe Bullgarisë po i përdorin ato provokime për qëllimet e tyre dhe kjo është e keqe për të gjithë në rajon.

Opozita është e vendosur se nuk do të mbështesë amendamentet kushtetuese, të cilat sipas kuadrit negociator janë kusht për negociatat dhe kërkon zgjedhje të parakohshme, qeveria ka një shumicë të re, por jo dy të tretat. Si e vlerësoni situatën aktuale?

“Të gjithë politikanët maqedonas duhet të mendojnë me kujdes se çfarë është në interesin më të mirë të vendit tuaj dhe qytetarëve tuaj. Fatkeqësisht, ne vazhdojmë të shohim një “ikje truri” dhe të rinjtë vazhdojnë të emigrojnë jashtë vendit. Sondazhet e fundit tregojnë se qytetarët janë të zhgënjyer dhe mendojnë se Maqedonia e Veriut po ecën në drejtim të gabuar. Njerëzit në Maqedoninë e Veriut duan dhe meritojnë një standard më të mirë jetese, ajër të pastër, arsim të mirë, një sistem shëndetësor cilësor, pavarësisht se cila parti politike është në pushtet.

 

Dhe do të ishte e padrejtë për njerëzit e këtij vendi që të vonohet rruga evropiane, për të cilën, qeveri të ndryshme kanë punuar fort prej shumë vitesh, që nga aplikimi i vendit për anëtarësim në BE në vitin 2004. Është koha që të gjithë aktorët politikë të ndihmojnë në anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në BE. Kjo nuk duhet parë vetëm si fitore e qeverisë që është tani në pushtet, është fitore e të gjitha qeverive të mëparshme dhe mbi të gjitha e qytetarëve të Maqedonisë. Ne jemi të vetëdijshëm se rruga nuk ka qenë e lehtë dhe se ka pasur shumë pengesa ndër vite dhe prandaj i inkurajoj të gjithë politikanët që të mos lejojnë që politika të ndikojë në një nga qëllimet më të rëndësishme strategjike që nga pavarësia e Maqedonisë së Veriut. Nevojitet një përpjekje e përbashkët që Maqedonia e Veriut të arrijë më shumë sesa anëtarësimin e merituar në BE.

Zotëri Piç, ju jeni duke marrë pjesë në Konferencën e Sigurisë së Munihut, keni pasur një takim të shkurtër me Zëvendëskryeministrin për Çështje Evropiane, Bojan Mariçiq, nga i cili dërguat një mesazh që Ballkani Perëndimor të mbetet në rrugën e BE-së, por të jetë në të njëjtën kohë prioritet për BE-në. A është rajoni një prioritet për Bashkimin Evropian, duke marrë parasysh sfidat e sigurisë me të cilat përballet Evropa dhe rajoni?

“Kjo është një pyetje për Bashkimin Evropian. Për Mbretërinë e Bashkuar, Ballkani Perëndimor është sigurisht një prioritet. Ne kemi bashkëpunim shumë të ngushtë për një gamë të gjerë çështjesh, në mbrojtje, me partnerët dhe aleatët e NATO-s në rajon, për migrimin me Shqipërinë ose nëpërmjet tregtisë, për shembull kemi mbi 2.2 miliardë paund në tregtinë dypalëshe midis Mbretërisë të Bashkuar dhe Maqedonisë së Veriut.

Kohët e fundit është bërë një vit nga agresioni ushtarak rus kundër Ukrainës, por sipas asaj që u konkludua në Konferencën e Sigurisë së Mynihut dhe sipas zhvillimeve të fundit, duket sikur nuk i duket fundi. A mund të përkeqësohet situata dhe të përshkallëzohet në vende të tjera, për shembull në rajonin e Ballkanit Perëndimor?

“Pushtimi i paligjshëm i Rusisë në Ukrainë rriti rrezikun e destabilitetit në Ballkanin Perëndimor. Rusia po përdor dezinformimin, mjete të tjera për të përkeqësuar tensionet tashmë ekzistuese në Ballkanin Perëndimor, në mënyrë që të shkaktojë destabilitet dhe në fakt të parandalojë ose ndalojë integrimin euroatlantik të të gjitha vendeve në rajon. Mbretëria e Bashkuar vazhdon të marrë jashtëzakonisht seriozisht kërcënimin e paraqitur nga shteti rus dhe ne vazhdojmë të punojmë me të gjithë partnerët, aleatët dhe miqtë tanë për të përdorur të gjitha aftësitë kundër kundërshtarëve që kërkojnë të minojnë sigurinë tonë kolektive në Ballkanin Perëndimor dhe në vende të tjera.

Rajoni ka çështje të pazgjidhura, të cilat mund të çojnë në destabilizim, jemi dëshmitarë të përpjekjeve për zgjidhjen e mosmarrëveshjes Beograd-Prishtinë, është paralajmëruar takimi i presidentit serb Aleksandar Vuçiq dhe kryeministrit të Kosovës Albin Kurti në Ohër më 18 mars, i cili do të organizohet nga kryeministri Kovaçevski . Çfarë prisni nga takimi, por edhe nga ecuria aktuale e negociatave në përgjithësi?

“Mbretëria e Bashkuar ka mirëpritur përparimin e bërë në negociatat e udhëhequra nga BE-ja ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit për një marrëveshje drejt normalizimit të marrëdhënieve dhe ne e bëjmë këtë si bazë për një marrëveshje të qëndrueshme afatgjatë. Është e qartë se ka shumë punë për të bërë para takimit të 18 marsit. Ai takim, falë pritjes së Maqedonisë së Veriut, do të jetë një moment kyç për të arritur përparim të mëtejshëm. Hapat e ardhshëm për të rënë dakord për një plan zbatimi do të jenë vendimtare, me udhëheqjen dhe fleksibilitetin vendimtar për të siguruar një rezultat pozitiv, ndërsa Mbretëria e Bashkuar vazhdon dhe do të vazhdojë të mbështesë plotësisht këtë proces.

A lënë vend për ndikime ruse apo ndikime të tjera në rajon çështjet e hapura në Ballkan?

“Fatkeqësisht, po, ato lënë vend për këtë. Ndikimi rus kërcënon të gjithë sistemin ndërkombëtar dhe synon, siç thashë më parë, të ndalojë, vonojë ose pengojë integrimin euroatlantik të vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe vendeve të tjera. Për shkak të sulmit të paligjshëm, të vazhdueshëm dhe të paprovokuar të Rusisë ndaj Ukrainës, tani është absolutisht kritike që Ballkani Perëndimor të fitojë mbështetje dhe të ecë përpara me reforma demokratike dhe të demonstrojë unitet.

 

Një nga temat kryesore të konferencës së Munihut ishin kërcënimet hibride, në intervistën që dhatë për MIA-n, kur ishit kryetar i Komitetit Ushtarak të NATO-s më shumë se dy vjet më parë, keni thënë se propaganda nuk shkatërrohet me propagandë, por me fakte. Si duhet të merren shtetet me këtë rritje të kërcënimeve hibride, me të cilat përballemi edhe këtu në Maqedoninë e Veriut?

“Që nga hera e fundit që u takuam dhe bëmë intervistën, sulmet hibride janë bërë edhe më sfiduese. Të gjithë aleatët e NATO-s përballen me kërcënime dhe sfida nga aktorët shtetërorë dhe joshtetërorë. Aktivitetet hibride tani po përdoren për të synuar institucionet politike, për të ndikuar në opinionin publik dhe për të minuar sigurinë tonë. Çdo ditë shihni shembuj të kësaj si në vendin tuaj ashtu edhe në vendin tim. Prandaj, vendet duhet të forcojnë qëndrueshmërinë e tyre kombëtare, të rrisin ndërgjegjësimin dhe të përmirësojnë aftësinë për të kuptuar pamjen e kërcënimit hibrid, kundër dezinformimit, të diskutojnë format e reja të luftës hibride, të punojnë së bashku dhe të ndërmarrin veprime për të përmirësuar qëndrueshmërinë tonë.

Si po përballet Mbretëria e Bashkuar me kërcënimet hibride?

“Britania e Madhe e ka njohur këtë kërcënim për një kohë të gjatë. Dhe kam punuar në të për një kohë të gjatë. Ndërsa kërcënimi rritet, ne vazhdojmë të zhvillojmë përgjigjen tonë si në aspektin e kompleksitetit ashtu edhe në shkallë globale. Dhe ne të gjithë duhet të rregullojmë përgjigjen tonë dhe ta rrisim atë. Ne duhet të jemi të bashkuar, transparentë, të respektojmë të drejtat, por edhe të sigurohemi se jemi të rakorduar dhe se përforcohemi bashkarisht. Unë do t'ju jap disa shembuj. Ne mund dhe duhet të ndajmë njohuritë përmes analizave të disponueshme të inteligjencës, të gjurmojmë dhe ekspozojmë informacionin e armikut, se si ata i kryejnë këto operacione, si dalin taktika të reja. Të gjitha ato aktivitete minojnë demokracitë tona dhe shkaktojnë dëme reale.

Ne gjithashtu zbatojmë fushata strategjike të komunikimit për të luftuar dezinformimin me një zë, një zë kolektiv. Ne veprojmë së bashku në lidhje me shërbimet e komunikimit për të kuptuar dhe përmirësuar efektivitetin e ndërhyrjeve, për të luftuar dezinformimin në internet dhe siç e kemi diskutuar së fundmi këtë në Dhomën e Lordëve. Ne duhet të bashkojmë iniciativat ekzistuese si Ligji i Sigurisë në Internet i Mbretërisë së Bashkuar dhe Kodin e Sjelljes së Bashkimit Evropian. Për më tepër, ne vazhdojmë të bashkërendojmë donacionet për të financuar në mënyrë efektive iniciativat për të kuptuar dhe zbuluar kërcënimin e dezinformimit dhe për të mbështetur median e pavarur.

Ana Cvetkovska

Foto: Frosina Naskoviq

Video: Asllan Vishko