Shkup, 16 maj 2025 (MIA) – Në botën digjitale, të dhënat janë prioritet elementar dhe si të tilla duhet të trajtohen me nivelin më të lartë të besimit dhe sigurisë, ndërsa institucionet kanë për obligim t'i mbrojnë ato në mënyrë transparente, të drejtë dhe me të gjitha standardet evropiane, prandaj vendi duhet të ketë zgjidhjen e vet për përballje me sfidat kibernetike, porositi ministri i Transformimit Digjital, Stefan Andonovski, në hapjen e Samitit kombëtar për infrastrukturë digjitale, energjetike dhe të sigurt kritike. 

Në samitin, qëllimi i të cilit është të rrisë nivelin e planifikimit të qëndrueshëm të infrastrukturës digjitale dhe energjetike, sigurinë dhe tranzicionin e saj, si dhe të krijojë një të ardhme të sigurt dhe të ndritshme për brezat që do të vijnë, përvojën e tyre e prezantojnë kompanitë me përmasa botërore me përvojë shumëvjeçare në fushën e digjitalizimit dhe energjetikës. Samiti i dedikohet kryesisht sigurisë dhe tranzicionit energjetik dhe planifikimit përmes prezantimit të shembujve të shkëlqyer nga bota që mund të implementohen shpejt te ne. 

"Jetojmë në një kohë kur sistemet energjetike nuk janë sisteme vetvetiu, por janë të lidhura thellësisht me sistemet TIK të shtetit dhe janë shtytësi dhe baza e ekonomisë maqedonase. Prandaj, siguria, qëndrueshmëria dhe përshtatshmëria e këtyre sistemeve duhet të jenë në krye të prioriteteve tona", tha Andonovski.

Ai porositi se pjesa e parë e sigurisë kibernetike është rimëkëmbja pas fatkeqësive kibernetike, pjesa e dytë është mbrojtja e të dhënave, pjesa e tretë është një zgjidhje për rimëkëmbjen nga sulmet ramsover dhe pjesa e katërt është ajo që do të thotë në drejtim të investimeve në ekonominë maqedonase. 

"Çdo shtet duhet ta konsiderojë sigurinë kibernetike si pjesë të sigurisë kombëtare, sepse sot sulmet nuk janë vetëm kundër kompanive, ato janë kundër shkollave, spitaleve, sistemeve energjetike, furnizimit me ujë, telekomunikacionit, fondeve sociale,... Këto janë sulme kundër jetës së përditshme të qytetarëve dhe kundër funksionimit të biznesit", tha Andonovski.

Ne po përballemi, shtoi ai, me një sërë kërcënimesh të ndërlikuara dhe shumë më të shpeshta, prandaj po ndërtojmë standarde të reja dhe strategji të mbrojtjes, duke përfshirë Strategjinë kombëtare të sigurisë kibernetike.

"Me strategjinë kibernetike, ose ndonjë strategji tjetër, ne nuk mund të garantojmë se sulmet kibernetike nuk do të ndodhin, por duhet të sigurohemi që kur ato të ndodhin, të kemi kapacitetin për të rivendosur shpejt dhe në mënyrë të sigurt sistemin e caktuar kritik në funksionalitet. Maqedonia duhet të ketë zgjidhjen e vet për t'u marrë me sfidat kibernetike, jo një zgjidhje që varet ekskluzivisht nga vendet e huaja, por një sistem i dizajnuar brenda vendit që do të sigurojë që edhe në skenarin më të keq, shteti, institucionet dhe kompanitë mund të vazhdojnë të funksionojnë pa probleme", thekson Andonovski. 

Kjo, siç tha ai, nënkupton përdorimin e plotë të “Dizasteri kaveri data qendra” në Prilep, por edhe ndërtimin e përdorimit të ri dhe maksimal të burimeve të brendshme në atë drejtim. 

Ministrja e Energjetikës, Minierave dhe Lëndëve të Para Minerale Sanja Bozhinovska theksoi se ne kemi mision për të ndërtuar infrastrukturë kritike të sigurt, të qëndrueshme dhe rezistuese që do të mbështesë ekonominë.

"Infrastruktura kritike, veçanërisht në sektorin energjetik, nuk është vetëm sistem teknik, por është baza për zhvillimin ekonomik, stabilitetin social dhe sigurinë kombëtare. Jemi dëshmitarë të sulmeve kibernetike në rritje ndaj infrastrukturës kritike, gjë që thekson nevojën për të forcuar kapacitetet tona të sigurisë kibernetike", tha Bozhinovska.

Ajo porositi se transformimi digjital është thelbësor në sektorin energjetik për menaxhimin efikas të burimeve dhe sigurimin e rrjetit të besueshëm energjetik.

"Integrimi i burimeve të ripërtëritshme të energjisë (BRE) si energjia diellore dhe e erës kërkon modernizimin e infrastrukturës dhe aplikimin e teknologjive të avancuara të menaxhimit dhe mbrojtjes. Përvojat ndërkombëtare tregojnë se investimet në BRE jo vetëm që kontribuojnë në pavarësinë energjetike, por rrisin edhe sigurinë energjetike, theksoi Bozhinovska dhe shtoi se kemi potencial për t'u bërë lider rajonal në tranzicionin energjetik.

Ai theksoi se në bashkëpunim midis sektorit publik dhe privat, mund të zhvillohen zgjidhje inovative që do të forcojnë infrastrukturën dhe do të sigurojnë zhvillim të qëndrueshëm ekonomik. Porositi se pret që diskutimet dhe prezantimet nga ngjarja e sotme të kontribuojnë në formimin e strategjive dhe iniciativave specifike që do të përmirësojnë infrastrukturën dhe do ta përgatisin atë për sfidat e së ardhmes.

Eksporti i shërbimeve TIK nga vendi është mbi 500 milionë euro në vit, ndërsa importi është më pak se 200 milionë euro.

Foto: MIA