Shkup, 9 dhjetor 2024 (MIA) - Dhuna me bazë gjinore në Republikën e Maqedonisë së Veriut përballet me sfida të shumta, e njëra ndër më të mëdhatë është mënyra se si raportojnë mediat për këto raste. Sipas analizës së Institutit për Studime të Komunikimit, mbizotërimi i ngjarjeve ditore politike, burimet e kufizuara në redaksi dhe mungesa e burimeve kontribuojnë në raportim të pamjaftueshëm dhe jocilësor për këtë temë. Për më tepër, këto tema shpesh nuk konsiderohen si prioritet, duke çuar në neglizhencën e tyre në media. Kjo situatë është veçanërisht shqetësuese sepse raportimi etik dhe i përgjegjshëm mund të kontribuojë ndjeshëm në rritjen e ndërgjegjësimit dhe mbrojtjen e viktimave.

Autorja e analizës “Raportimi etik për dhunën me bazë gjinore në Maqedoninë e Veriut” dhe ekspertja e mediave, Marina Tuneva, thotë se hulumtimet tregojnë se mediat ende përdorin stereotipa dhe sensacionalizëm, nuk japin informacion të mjaftueshëm për barazinë gjinore dhe ka mungesë të vazhdimësisë në raportim.

“Hulumtimet e kryera në vendin tonë tregojnë se media ende raporton në një mënyrë që nënkupton përdorimin e stereotipave, mungesën e temave dhe çështjeve që lidhen me barazinë gjinore, raportime sensacionale për këto çështje, raportim të pamjaftueshëm, jokonsistent. Nuk ka vazhdimësi në informacion dhe zakonisht kur flasim për gjininë, në kontekstin e dhunës me bazë gjinore, flasim vetëm për incidente që kanë ndodhur, ndonjëherë për ngjarje të sektorit civil, përkujtim të disa zhvillimeve, ditë ndërkombëtare, fushata etj”, thotë ajo.

Ajo që mund të bëhet për përmirësimin e rrethanave, sipas Tunevës, janë ndryshimet në politikat editoriale dhe ngritja e kapaciteteve të redaksive.

“Nevojiten ndryshime në politikat editoriale. T'u jepet prioritet çështjeve të tilla dhe të mos ndrydhet nga tema që kanë të bëjnë me zhvillimet ditore politike. Për t'i vendosur ato lart në agjendën mediatike, që të jetë kështu, duhet të përfshihen edhe redaktorët. Rritja e ndjeshmërisë në informim nënkupton edhe ngritjen e kapaciteteve në redaksi. Gazetarët, gazetaret dhe redaktoret femra, duhet të përfshihen pak më aktivisht në nisma të tilla dhe të raportojnë për çështje të tilla më shpesh. Në njoftim mund të përfshihen edhe meshkujt. Nuk duhet të jenë vetëm gratë ato që i ngrenë këto çështje në redaksi dhe kërkojnë pëlqimin e redaktorëve për të raportuar për këto çështje”, thotë ajo.

Ajo thekson edhe kontekstin si një nga elementët e domosdoshëm dhe thekson se është e rëndësishme të shpjegohet pse përsëriten këto incidente, nëse ligji zbatohet drejt dhe nëse institucionet funksionojnë dhe dinë të njohin rastet e dhunës me bazë gjinore.

“Duhet të mendohet edhe nëse mund të parandalohet femicidi me reagimin në kohë të institucioneve dhe shërbimeve”, thekson Tuneva.

Mediat si aktorë kryesorë në luftën kundër dhunës ndaj grave

“Manuali për monitorimin e zbatimit të standardeve të raportimit për rastet e dhunës me bazë gjinore në media” i Agjencisë së Shërbimeve Mediatike Audio dhe Audiovizive, e përcakton median si aktorët kryesorë në parandalimin e dhunës ndaj grave dhe në edukimin dhe ndërgjegjësimin për këtë problem.

Mediat, sipas manualit, mund të luajnë një rol të dyfishtë dhe nga njëra anë mund të ndihmojnë në parandalimin e dhunës dhe edukimin e publikut, por nga ana tjetër, përmes raportimeve të papërgjegjshme ose seksiste, mund të përforcojnë qëndrimet diskriminuese dhe të dëmshme ndaj grave. 

Manuali thekson se raportimi në media është pjesë e "ndërtimit" të kuptimeve kulturore për gratë dhe dhunën me bazë gjinore. Ai përfshin gjithashtu promovimin e rëndësisë strukturore dhe institucionale në lidhje me politikat për luftën kundër dhunës me bazë gjinore (DHBGJ), jo vetëm nëpërmjet raportimit të rasteve të dhunës, por edhe nëpërmjet reagimit të institucioneve si policia, gjykatat dhe shteti.

Funksioni parandalues ​​i mediave si edukatorë dhe “tregimtarë” kulturorë, si dhe roli i tyre në mbrojtjen nga dhuna nëpërmjet raportimit të sensibilizuar dhe etik, janë parimet mbi të cilat bazohet ky manual.

Sipas Katarine Sarikakis, eksperte e Këshillit të Evropës dhe autore e manualit, problemi është i dyanshëm dhe përbëhet nga injoranca dhe stereotipat.

 

“Nga njëra anë, nuk kemi njohuri dhe ndjeshmëri për të informuar për dhunën ndaj grave dhe dhunën me bazë gjinore. Nga ana tjetër, duke qenë se gazetaria është nën një presion të madh, rruga më e lehtë ose më e shpejtë është të përdorim atë që dimë, Por edhe kur e bëjmë këtë shfaqen stereotipa. Mënyrat e vjetra të trajtimit të problemeve. Nuk kemi hapësirë ​​mendore për të menduar dhe bërë gjërat ndryshe dhe më mire”, thotë ajo.

Ajo që mund të bëhet më mirë, sipas saj, është të përdoren udhëzimet e manualit në nivel individual, që gazetarët t'i shikojnë dhe të kujtojnë se nuk kanë menduar për disa gjëra gjatë hartimit të tekstit, apo si mund ta bëjnë këtë në mënyrën e tyre.

“Të ndash diskutimin, njohuritë dhe t'ia kalosh redaktorëve nuk do të thotë se njerëzit apo organizatat mediatike do të ndryshojnë brenda një dite, por do të thotë se po flitet për këtë. Ne si individë dhe profesionistë të përgjegjshëm do të mësojmë mënyra më të mira për të paraqitur histori dhe duke ndjekur këto udhëzime dhe duke i zbatuar ato, ne i bëjmë historitë më të pasura dhe me një qasje më të mirë për trajtimin e problemit. Kur ke një kënd që askush tjetër nuk e ka, kjo e bën historinë më të mire”, thotë Sarikakis.

MPB: Jopublikimi i të dhënave të identitetit në raporte, në mbrojtje të viktimave

Mediat zakonisht mësojnë për rastet e dhunës me bazë gjinore dhe në familje nga Ministria e Punëve të Brendshme, ku raportohen këto raste.

Sipas informacioneve të MPB-së, në vitin 2023 janë regjistruar 1.082 krime të lidhura me dhunën në familje, për të cilat janë raportuar 1.097 autorë dhe 1.123 viktima, nga të cilat 883 janë gra dhe 240 janë burra.

“Numri më i madh i viktimave të dhunës në familje janë bashkëshortet - 414, pastaj gratë në bashkësi jashtëmartesore - 111, babai - 95, ish-gruaja - 72, djali - 50, vajza - 42, burri - 22, burri në bashkësi jashtëmartesor - nëntë dhe ish-bashkëshorti - tetë persona”, citohet në statistikat e MPB-së.

Për këtë vit, nga janari deri në qershor janë regjistruar 528 krime të lidhura me dhunën në familje, në të cilat kanë qenë 533 autorë dhe 555 viktima. Nga viktimat, sërish më së shumti, pra 443 janë femra dhe 112 meshkuj. E njëjta situatë është edhe me autorët, ku numri më i madh, ose 490 janë meshkuj dhe 43 femra.

Për të mbrojtur identitetin e këtyre viktimave, Ministria e Punëve të Brendshme në buletinin e saj që rendit ngjarjet e përditshme të raportuara ndaj tyre, nuk rendit të dhënat për identitetin e viktimës.

“Jopublikimi i të dhënave për viktimat e dhunës në buletinin e MPB-së bëhet rast pas rasti. Ne gjithmonë përpiqemi të mbrojmë viktimën. Nëse viktima është nga Shkupi, nuk është problem të tregohet mosha, por nëse është nga një vend më i vogël, si p.sh. një fshat i vogël i Negotinës, tregohet më shumë kujdes. Në vende më të vogla, mbrojtja e identitetit të viktimës është prioritet. Sipas rastit, nëse vlerësojmë se ajo mund të jetë e rrezikuar, hiqet mosha e herë-herë edhe vitet dhe thuhet vetëm ngjarja, thonë nga MPB.

Ata theksojnë se është vendim i tyre i brendshëm bazuar në komunikimin me organizatat joqeveritare dhe subjektet e tjera relevante sepse është informacion sensitiv dhe gjithmonë kujdesen që viktima të mbrohet, që të mos ekspozohet më tej ndaj rrezikut.

 Media duhet të raportojë në përputhje me standardet ligjore dhe profesionale

Rrjeti i raportimit të diversitetit vë në dukje se praktika e mediave për raportimin e dhunës me bazë gjinore nuk është e kënaqshme. Ata besojnë se fenomeni nuk trajtohet si problem social, por fokusohet në karakteristikat individuale të grave dhe burrave. Ka raportime minimale ose aspak për forma të ndryshme të dhunës dhe theksi vihet në dhunën fizike, seksuale dhe në familje, duke shkaktuar shpesh herë të bujë për rastet më brutale. Privatësia e viktimave dhe autorëve nuk respektohet, duke zbuluar identitetin e tyre, ndonjëherë rastësisht, duke mos marrë parasysh se emri nuk është e vetmja gjë që mund të zbulojë identitetin e një personi.

Ata rekomandojnë që media duhet të raportojë në përputhje me standardet ligjore dhe profesionale, duke respektuar barazinë gjinore dhe duke shmangur stereotipat. Gjatë raportimit për dhunën me bazë gjinore, ata duhet të fokusohen në format e ndryshme të dhunës, shkaqet e saj, punën e institucioneve dhe kuadrin ligjor, si dhe jetën pas dhunës. Ata theksojnë se është e rëndësishme të mos dëmtohet dhe të sigurohet një kontekst më i gjerë.

Me këtë tekst MIA i bashkohet shënimit të fushatës “16 ditë aktivizim kundër dhunës me bazë gjinore”, me qëllim ngritjen e vetëdijes sociale në luftën për parandalimin e dhunës me bazë gjinore.

Fushata zhvillohet çdo vit nga 25 Nëntori, Dita ndërkombëtare për eliminimin e dhunës ndaj grave, deri më 10 dhjetor, Ditën ndërkombëtare të së drejtave të njeriut.

Angela Rajçevska 

Foto: arkivi i MIA-s