20 tetor 2023

PBS.org/AP

Ndërsa palestinezët në Rripin e Gazës të rrethuar kërkojnë strehim nga bombardimet e pamëshirshme izraelite në përgjigje të një sulmi brutal të Hamasit më 7 tetor, disa po pyesin pse Egjipti dhe Jordania fqinje nuk po i pranojnë ata. Dy fqinjët e Izraelit, të cilët kufizojnë Gazën dhe Bregun Perëndimor të pushtuar, u përgjigjën me një refuzim të prerë. Tashmë ekziston një komunitet i madh palestinez në Jordani.

Presidenti egjiptian Abdel Fatah al-Sisi, dje në fjalimin e tij më të ashpër, tha se lufta aktuale nuk është vetëm një luftë kundër grupit Hamas, i cili sundon Rripin e Gazës, "por është gjithashtu një përpjekje për të larguar civilët nga enklava ... për të emigruar në Egjipt”. Ai paralajmëroi se kjo mund të prishë paqen në rajon.

Mbreti Abdullah II i Jordanisë lëshoi një mesazh të ngjashëm një ditë më parë, duke thënë: "Nuk ka refugjatë në Jordani, nuk ka refugjatë në Egjipt".

Refuzimi i tyre është për shkak të shqetësimeve se Izraeli dëshiron t'i detyrojë palestinezët të lëvizin përgjithmonë nga tokat e tyre dhe të anulojë kërkesat palestineze për një shtet të tyren. Al-Sisi tha gjithashtu se eksodi masiv do të krijonte rrezikun e infiltrimit të ekstremistëve në Gadishullin Sinai të Egjiptit, nga ku ata mund të nisnin sulme kundër Izraelit, duke rrezikuar një traktat paqeje midis dy vendeve të nënshkruar gati 40 vjet më parë.

Çfarë i motivon pozicionet e Egjiptit dhe Jordanisë? Zhvendosja është një çështje kryesore në historinë palestineze. Gjatë luftës së vitit 1948 lidhur me themelimin e shtetit të Izraelit, rreth 700,000 palestinezë u dëbuan nga shtëpitë e tyre ose u larguan përtej kufijve të shtetit të sotëm hebre. Palestinezët i quajnë këto ngjarje "An Nakba", që do të thotë "Katastrofë" në arabisht.

Gjatë Luftës Gjashtë Ditore në vitin 1967, në të cilën Izraeli pushtoi Bregun Perëndimor dhe Rripin e Gazës, 300,000 palestinezë të tjerë u zhvendosën, kryesisht në Jordani.

Refugjatët dhe pasardhësit e tyre aktualisht numërojnë rreth gjashtë milionë njerëz, shumica e të cilëve jetojnë në kampe dhe strehime refugjatësh në Bregun Perëndimor, në Gazë, Liban, Siri dhe Jordani. Diaspora palestineze është zgjeruar edhe më tej, me shumë refugjatë të vendosur në vendet e Gjirit dhe në Perëndim.

Pas ndërprerjes së armiqësive në vitin 1948, Izraeli refuzoi t'i lejonte refugjatët të ktheheshin në vendet e tyre të origjinës. Izraeli që atëherë ka refuzuar kërkesat palestineze për kthimin e refugjatëve si pjesë e një marrëveshjeje paqeje, duke thënë se kjo do të rrezikonte shumicën hebreje të vendit.

Egjipti ka frikë se historia do të përsëritet dhe një numër i madh i refugjatëve palestinezë nga Gaza do të vendosen përgjithmonë në shtetin arab.

Këto shqetësime kushtëzohen nga mungesa e një skenari të qartë se si do të përfundojë lufta.

Izraeli thotë se synon të shkatërrojë Hamasin për sulmin e tij të përgjakshëm në qytetet jugore të Izraelit. Megjithatë, është ende e paqartë se çfarë mund të ndodhë më pas dhe kush do ta sundojë Gazën. Kjo ka ngritur shqetësimin se shteti hebre do të pushtojë sërish enklavën për një periudhë kohore, duke nxitur më tej konfliktin.

Ushtria izraelite tha se palestinezët që iu bindën urdhrit të saj për t’u evakuuar nga Gaza veriore në jug do të mund të kthehen në shtëpitë e tyre pas përfundimit të luftës. Egjipti nuk është i bindur për këtë.

Al-Sisi tha se luftimet mund të vazhdojnë me vite nëse Izraeli mendon se nuk i kishte goditur mjaftueshëm militantët. Presidenti egjiptian sugjeroi që ndërkohë që operacionet ushtarake vazhdojnë, Izraeli duhet të pranojë refugjatët në shkretëtirën e tij Negev, që kufizohet me Rripin e Gazës.

"Mungesa e qartësisë së Izraelit në lidhje me qëllimet e tij në Gaza dhe evakuimi i popullsisë janë në vetvete problematike," tha Rikardo Fabiani, drejtor i programit të Afrikës së Veriut në organizatën e pavaruru joqeveritare me seli në Belgjikë, Grupi Ndërkombëtar i Krizave. Ky konfuzion po shkakton shqetësim në vendet fqinje, shtoi analisti.

Egjipti ka kërkuar që Izraeli të lejojë ndihmën humanitare në Gazë dhe shteti hebre tha dje se do ta bënte këtë, megjithëse nuk specifikoi se kur. Egjipti, sipas Kombeve të Bashkuara, tashmë duke u përballur me një krizë ekonomike të thelluar, pret gati nëntë milionë refugjatë dhe emigrantë, përfshirë rreth 300,000 sudanezë që kanë mbërritur këtë vit duke ikur nga lufta civile në vendin e tyre.

Megjithatë, shtetet arabe dhe shumë palestinezë dyshojnë gjithashtu se Izraeli mund të përdorë situatën për të shkaktuar ndryshime të qëndrueshme demografike dhe për të mposhtur kërkesat palestineze për një shtet të tyren që do të përfshinte Gazën, Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin Lindor, i cili gjithashtu do të ishte marrë përsipër nga Shteti hebre në vitin 1967.

Al-Sisi përsëriti shqetësimin e tij se eksodi nga Gaza "është një mënyrë për t'i dhënë fund çështjes palestineze... e cila është më e rëndësishmja nga të gjitha kauzat për rajonin tonë". Ai theksoi se tani nuk do të kishte luftë nëse një shtet i çmilitarizuar palestinez do të ishte negociuar shumë kohë më parë.

"Të gjithë precedentët historikë tregojnë se kur palestinezët u detyruan të largoheshin nga territoret palestineze, ata nuk u lejuan të ktheheshin," tha Hisham Hellier, anëtar i lartë i Fondacionit Karnegi për Paqe Ndërkombëtare. Egjipti nuk dëshiron të jetë bashkëpunëtor në spastrimin etnik në Gaza, shtoi analisti.

Frika e shteteve arabe është nxitur vetëm nga ngritja e partive konservatore të krahut të djathtë nën pushtetin e kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu, të cilët flasin me një ton pozitiv për eksodin e palestinezëve. Pas sulmit të Hamasit, retorika e tyre u bë më e përmbajtur dhe disa politikanë të krahut të djathtë dhe komentues të medias i kërkuan ushtrisë që të rrafshojë Gazën me tokën dhe të dëbojë banorët e saj. Një ligjvënës izraelit tha se Izraeli duhet të fillojë një "Nakba e re" në Gazë.

Ndërkohë, Egjipti thotë se një eksod masiv nga Gaza do të sjellë Hamasin ose militantë të tjerë palestinezë në territorin e tij. Kjo mund të jetë destabilizuese në Gadishullin e Sinait, ku ushtria egjiptiane ka luftuar me ekstremistët islamikë për vite me radhë dhe në një moment e ka akuzuar Hamasin se i mbështet ata.

Egjipti ka mbështetur bllokadën e Gazës nga Izraeli që kur Hamasi mori kontrollin e enklavës në vitin 2007, duke kontrolluar fort kalimin e mallrave dhe civilëve përtej kufirit. Kajro shkatërroi gjithashtu një rrjet ndërkufitar tunelesh që Hamasi dhe palestinezë të tjerë përdorën për të kontrabanduar mallra në Gaza.

Me Egjiptin që merret kryesisht me kryengritësit në Sinai, "Kairo nuk dëshiron të ketë një problem tjetër sigurie për të zgjidhur në këtë rajon të trazuar," tha Fabiani.

Al-Sisi paralajmëroi për një skenar edhe më destabilizues: rënien e traktatit të paqes të vitit 1979 midis Egjiptit dhe Izraelit. Ai tha se në rast të pranisë së militantëve palestinezë, Sinai “do të bëhet një bazë për sulmet kundër Izraelit. Shteti hebre do të ketë të drejtën të mbrohet… dhe do të fillojë të godasë territorin egjiptian”.

“Paqja që arritëm do të na rrëshqasë”, tha Al-Sisi, duke shtuar: “Dhe e gjithë kjo në emër të idesë për të shkatërruar çështjen palestineze”.

Foto: Arkivi i MIA-s