Shkup, 6 janar 2024 (MIA) - Çmimet e ushqimit janë ende të larta, veçanërisht në vendet e Evropës dhe Azisë Qendrore, të cilat u prekën veçanërisht nga çrregullimi i shkaktuar nga lufta në Ukrainë. Për sa i përket arsyeve objektive, gjithnjë e më shumë po mendohet për mirëmbajtjen artificiale të inflacionit të ushqimit, për të siguruar fitimet e industrive në një nivel joreal të lartë, nga i cili preken më shumë kategoritë e rrezuikuara të amvisërive me të ardhura të ulëta. Situata është më e mirë në krahasim me muajt e parë të fillimit të luftës në Ukrainë, me një rënie të vazhdueshme të çmimeve mesatare të ushqimit në vitin 2023, duke përfshirë produktet e qumështit, vajin bimor, sheqerin, edhe pse janë ende shumë mbi nivelin para pandemisë. Ka përmirësim edhe në aspektin e furnizimit me ushqim si rezultat i prodhimit të lartë rekord të grurit, misrit, farave të vajit dhe orizit, në vendet që janë bërë dominuese në hartën e prodhimit, si Argjentina, Brazili, Kanadaja, Kina, BE-ja, SHBA-ja dhe India. 

Këtë, në intervistë për MIA-n, e thekson Lidija Popandonova, kryesuese e Komisionit Evropian (KE) për Bujqësinë të Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Ushqimin dhe Bujqësinë (FAO). Ajo i referohet situatës së ushqimit në mbarë botën, por edhe rekomandimeve të FAO-s. Siç thekson ai, sipas analizave të fundit, deri në vitin 2030 më shumë se 600 milionë njerëz në botë do të jenë të uritur, dhe për shkak të luftës në Ukrainë, 23 milionë më shumë sesa parashikimi fillestar do të vuajnë nga mungesa e ushqimit, tregojnë analizat më të reja të FAO-s. 

Disponueshmëria globale e ushqimit, shton Popandonova, minohet më tej nga vendimi i Rusisë për të pezulluar zbatimin e Iniciativës së Detit të Zi për grurin. Pamja globale është përkeqësuar me agresionin ushtarak në Gaza pasi rajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore përjetoi tronditje të shumta në vitet e fundit, duke përfshirë pandeminë-KOVID, fatkeqësitë dhe katastrofat e motit, luftën në Ukrainë, tërmetet shkatërruese në Turqi,... 

Në Këshillin e FAO-s të mbajtur në javën e parë të dhjetorit të këtij viti, informoi Popandonova, u paraqitën parashikime që tregojnë se Qëllimet e zhvillimit të qëndrueshëm po bëhen të paarritshme në kornizën e caktuar kohore, madje disa prej tyre ka regres nga niveli i përmbushjes që është arritur më parë.

Lidija Popandonova është zgjedhur kryesuese e Komisionit Evropian (KE) për Bujqësinë në FAO më 28 shtator të këtij viti dhe mori zyrtarisht detyrën më 27 nëntor.

Çfarë do të thotë të jesh kryesuese e Komisionit të Bujqësisë të FAO-s? Në një kohë shumë të pavolitshme, merrni këtë post... 

Zgjedhja si Përfaqësues i Përhershëm i Republikës së Maqedonisë së Veriut në FAO, kryesues i këtij organi statutor që numëron 53 vende nga Evropa dhe Azia Qendrore dhe BE-ja si organizatë, është mirënjohje dhe nder i madh jo vetëm për mua, por edhe për vendin tonë, i cili vitet e fundit është pozicionuar në komisione të rëndësishme teknike të FAO-s, e me këtë përzgjedhje edhe në strukturat e larta të kësaj agjencie të specializuar të OKB-së për ushqim dhe bujqësi. Kjo është zgjedhja e parë e një personi nga vendet e Ballkanit për të kryesuar një nga komisionet më të rëndësishme në rajon dhe në vetvete mban një përgjegjësi të madhe për të zbatuar me sukses programin e punës brenda mandatit dyvjeçar dhe kështu për të justifikuar besimin e dhënë. Nuk ka shtete të mëdha dhe të vogla, siç thonë në FAO, secili shtet luan një rol po aq të rëndësishëm në kontekstin rajonal dhe global, dhe mbi të gjitha për realizimin e interesave kombëtare dhe për një standard më të mirë jetësor për qytetarët e vet.

 Vitet e fundit, rajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore ka përjetuar kriza të shumta, duke përfshirë pandeminë e KOVID-it, fatkeqësitë dhe katastrofat ekstreme të motit, luftën në Ukrainë, tërmetet shkatërruese në Turqi dhe situata globale është përkeqësuar më tej me agresionin ushtarak në Gaza, pasojat e të cilit do t'i ndiejmë edhe në rajon. Programet e ndihmës emergjente për t'u ballfaquar me krizat humanitare po bëhen prioritet. Me agresionin ushtarak në Gaza, është hapur një vatër e re e krizës që e ka komplikuar më tej situatën, ndërsa burime të rëndësishme janë devijuar në mënyrë që të sigurohet ndihmë për popullatën e prekur. Kjo ndihmë nënkupton qasje të plotë, të shpejtë, të sigurt dhe të papenguar në mallrat dhe shërbimet thelbësore për civilët në Rripin e Gazës, duke përfshirë ujin, ushqimin, materialet mjekësore dhe energjinë.

 Në Këshillin e FAO-s të mbajtur javën e parë të dhjetorit të këtij viti, problemet aktuale në botë u diskutuan me shumë kujdes dhe gatishmëri për të vënë në dispozicion të gjitha burimet në dispozicion për të garantuar të drejtën themelore të njeriut - qasjen në ushqim. Në të njëjtën kohë, u prezantuan projeksione që nuk ngjallin optimizëm të madh, më saktësisht duke theksuar se Qëllimet e zhvillimit të qëndrueshëm dhe Agjenda 2030 bëhen të paarritshme brenda kornizës së përcaktuar kohore, madje disa prej tyre kanë pengesë nga niveli i përmbushjes së arritur më parë.

 Cila është situata në rajon, cilat janë pritshmëritë dhe rekomandimet?

 Tronditjet e shumta që kanë goditur rajonin e Evropës dhe Azisë Qendrore në vitet e mëparshme kanë shkaktuar dëme serioze dhe pasoja negative në prodhimin, shpërndarjen dhe disponueshmërinë e ushqimit. Këto kushte kanë shkaktuar paqëndrueshmëri në prodhimin bujqësor dhe rritje të çmimeve të inputeve, lëndëve të para, energjisë dhe ushqimit, duke rezultuar me rritje të kostos së jetesës.

Ende duke u rimëkëmbur nga pasojat e pandemisë së Kovid-it, rajoni dhe bota u përballën me një sfidë të re të madhe nga lufta në Ukrainë, e cila së bashku me Rusinë është eksportues kryesor i drithërave. Ukraina përjetoi një rënie dramatike në eksportet e saj, gjë që rezultoi në shkatërrimin e pothuajse 300.000 ton grurë dhe zvogëloi potencialin e eksportit të Ukrainës me të paktën 40 për qind. Kjo është një goditje e madhe për sigurimin e ushqimit për miliona njerëz në mbarë botën. Vendimi i njëanshëm për t'i dhënë fund Iniciativës së Detit të Zi për Grurë nga Rusia më 18 korrik të këtij viti ndikon drejtpërdrejt në ofrimin e produkteve ushqimore bazë në 45 vende në tre kontinente dhe pasohet nga sulme sistematike në infrastrukturën bujqësore dhe energjetike dhe portet në Ukrainë. Këshilli i FAO-s kërkoi ndërprerjen e menjëhershme të armiqësive dhe bëri thirrje për veprim të koordinuar nga organizatat e OKB-së dhe partnerët e tyre për të ndihmuar rimëkëmbjen e plotë të bujqësisë në Ukrainë dhe stabilizimin e eksporteve.

BE dhe shtetet anëtare të Komisionit Evropian të Bujqësisë po e ndjekin situatën me shqetësim. Ata bëjnë thirrje për t'i dhënë fund instrumentalizimit të ushqimit për qëllime ushtarake dhe për të siguruar eksport të papenguar të drithërave dhe produkteve të tjera bujqësore nga Ukraina në vendet që kanë më shumë nevojë për to. 

Që nga fillimi i agresionit ushtarak rus kundër Ukrainës, shqetësimi ishte i madh dhe i justifikuar, sepse këto dy vende luajnë rol të rëndësishëm në prodhimin dhe furnizimin global të ushqimit, ndër të tjera, ata janë furnizuesit kryesorë të vajit të lulediellit me një pjesë prej 52 për qind në tregun botëror. Furnizimi global i plehrave është gjithashtu shumë i përqendruar, me Rusinë që është prodhuesi dhe eksportuesi kryesor në botë. Lufta në Ukrainë ka shkaktuar rritje të energjisë, çmimeve të ushqimit dhe pasoja të gjera që analizohen vazhdimisht. 

Situata është më e mirë në krahasim me muajt e parë të fillimit të luftës në Ukrainë, me një rënie të vazhdueshme të çmimeve mesatare të ushqimit në vitin 2023, duke përfshirë produktet e qumështit, vajin bimor, sheqerin, edhe pse janë ende shumë mbi nivelin para pandemisë. Ka përmirësim edhe në aspektin e furnizimit me ushqim si rezultat i prodhimit të lartë rekord të grurit, misrit, farave të vajit dhe orizit, në vendet që janë bërë dominuese në hartën e prodhimit, si Argjentina, Brazili, Kanadaja, Kina, BE-ja, SHBA-ja dhe India. 

Konstatimi i përgjithshem është se inflacioni është në një prirje rënëse, por çmimet e ushqimit janë ende të larta, veçanërisht në vendet e Evropës dhe Azisë Qendrore, të cilat u prekën veçanërisht nga ndërprerja e shkaktuar nga lufta në Ukrainë. Për sa i përket arsyeve objektive, gjithnjë e më shumë po mendohet për mirëmbajtjen artificiale të inflacionit të ushqimit, për të siguruar fitimet e industrive në një nivel joreal të lartë, nga i cili preken më shumë kategoritë e rrezikuara të amvisërive me të ardhura të ulëta.

Cilat janë rekomandimet specifike për vendet e varura nga importet e ushqimit nga Rusia dhe Ukraina? 

Për vendet që janë të varura nga importet e ushqimit nga Rusia dhe Ukraina, FAO rekomandon që ata të kërkojnë furnizues alternativë dhe në të njëjtën kohë të mendojnë për riorganizimin e prodhimit të tyre dhe diversifikimin e tij, duke zëvendësuar gradualisht importet dhe zhvillimin e prodhimit të tyre të brendshëm. 

Qeveritë duhet të zgjerojnë masat e sigurisë sociale për të mbrojtur kategoritë e rrezikuara të popullatës. Ulja e tarifave të importit ose përdorimi i kufizimeve të eksportit mund të ndihmojë në adresimin e sfidave individuale për të siguruar ushqimin në vendet në një periudhë afatshkurtër, por ato do të rrisin çmimet në tregjet globale, paralajmërojnë ekspertët ekonomikë të FAO-s. 

FAO gjithashtu vlerëson se transparenca më e madhe dhe informacioni mbi kushtet e tregut global mund të ndihmojnë qeveritë dhe investitorët të marrin vendime kur tregjet bujqësore janë të paqëndrueshme. 

Gjatë mandatit Tuaj, përveç çështjeve aktuale, në çfarë do të përqendroheni tjetër? Cilat do të jenë prioritetet kryesore në të cilat do të punoni? 

Përveç problemeve aktuale të adresuara nga Komisioni Evropian i FAO-s për Bujqësinë të imponuara nga rrethanat në të cilat jeton rajoni dhe bota, ai gjithashtu luan rol të rëndësishëm në drejtimin e duhur të mbështetjes së FAO-s në vendet-anëtare dhe bën rekomandime nga kompetenca e tij teknike dhe eksperte për të gjitha çështjet që lidhen me zhvillimin e qëndrueshëm, tregtinë, kërkimin, digjitalizimin, arsimin, sëmundjet e bimëve dhe kafshëve, ndryshimet klimatike dhe fusha të tjera që janë në interes të vendeve-anëtare Nga disa tema të propozuara, u pranua tema që ka të bëjë me të gjithë rajonin “Përdorimi i qëndrueshëm i tokës dhe burimeve ujore”, që do të diskutohet nga ministrat e bujqësisë të rajonit, në kuadër të Konferencës Rajonale për Evropën dhe Azinë Qendrore të planifikuar për në maj 2024. 

Një nga drejtimet kryesore të veprimit të Komisionit deri më tani, i cili mbetet ende prioritet, është transformimi i sistemeve ushqimore duke identifikuar rreziqet dhe potencialet kryesore të sektorit bujqësor. Vendi ynë është përfshirë në analizën që dha disa rekomandime parësore bazë, të cilat, në fakt, nuk janë të reja, por aq më shumë kërkojnë një qasje serioze dhe gjithëpërfshirëse për zgjidhjen e tyre. Para së gjithash, ato u referohen arsyeve të nivelit të ulët të prodhimit bujqësor, mungesës së teknologjive moderne, inovacionit dhe transferimit të njohurive, ndikimit të ndryshimeve klimatike, strukturës së moshës së popullsisë rurale, migrimit nga fshatrat në qytet, pjesëmarrjes së grave në aktivitetin bujqësor, shprehive ushqimore të popullsisë, dietave cilësore dhe ushqimit të popullatës së re, si dhe trajtimit të mbetjeve të tepërta nga ushqimi. 

Dëshiroj të theksoj se bujqësia në Maqedoninë e Veriut është ndër prioritetet kryesore dhe është një nga sektorët më të rëndësishëm ekonomikë. Nëpërmjet Ministrisë së Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ekonomisë së Ujërave, bëhet çdo përpjekje për modernizimin e saj dhe rritjen e aftësisë konkurruese, siç dëshmohet nga mbështetja serioze financiare që është akorduar ndër vite. FAO është partner i rëndësishëm i Qeverisë në përmbushjen e disa prej prioriteteve strategjike, dhe ky bashkëpunim është i gjatë dhe i bazuar në projekte të shumta nga Korniza programore për vendin. 

 Mirjana Çakarova

Foto: MIA