Shkup, 7 korrik 2024 (MIA) - Politikanet në shtet janë shumë më të ekspozuar ndaj narrativave të dëmshme sesa homologët e tyre meshkuj, ndërsa stereotipat ndaj grave në politikë, seksizmi dhe mizogjinia janë vetëm disa nga arsyet pse gjuha e urrejtjes dhe fyerjet në hapësirën publike janë më të theksuara dhe më të shpeshta. Politikanët në Maqedoninë e Veriut përballen me seksizëm, fyerje dhe diskriminim në media dhe gjatë paraqitjeve publike. Gjatë zgjedhjeve, politikanët janë më të ekspozuar ndaj dhunës verbale, stereotipave dhe diskriminimit, të cilat nuk janë vetëm problem në një kontekst politik, por edhe në krijimin e stereotipeve të përgjithshme të potencialit të tyre në politikë në sferën publike, gjë që çon më tej në dhunë me bazë gjinore. Komentet seksiste normalizojnë dhunën, ndërsa media, në kërkim të më shumë klikimeve dhe pëlqimeve, shpesh mbetet prapa normave themelore etike, por edhe rekomandimeve për raportimin e personave ose temave të caktuara.

Analiza e përpiluar nga Instituti i Studimeve të Komunikimit (ISK) tregon se sulmet në internet me përmbajtje gjinore përfaqësojnë një mjet shkatërrues që mund të përdoret në mënyra të ndryshme gjatë zgjedhjeve, në mënyrë që të shkurajojë gratë nga pjesëmarrja si kandidate. Prandaj, është me rëndësi të veçantë që raportimi i mediave gjatë proceseve zgjedhore të mos kontribuojë në krijimin dhe përhapjen e narrativave të dëmshme gjinore.

Ajo që vëren hulumtimi është se raportet gazetareske përcjellin në mënyrë të thatë informacionin dhe deklaratat në rendin që ato shfaqen, pa dhënë ndonjë rishikim kritik ose analizë më të gjerë. Gjithashtu, çështjet që lidhen me pjesëmarrjen e grave në politikë, veçanërisht nga komunitetet më të vogla etnike, nuk janë me interes për mediat, edhe pse çështjet etnike janë të përfaqësuara në mënyrë të drejtë në raportet e lajmeve të fushatës parazgjedhore. Megjithëse disa media arrijnë të përfshijnë çështjen e barazisë gjinore në raportet e tyre, megjithatë interesi i shumicës së mediave për transmetimin e këtyre publikimeve është vazhdimisht i parëndësishëm.

Hulumtimi i ISK konkludon se narrativa gjinore është konsiderueshëm pak e përfaqësuar, respektivisht në rreth 60 raporte të analizuara gazetare, kryesisht si rezultat i drejtpërdrejtë i përfaqësimit të saj të ulët edhe në retorikën e folës-ve/eve. Mirëpo, edhe në rastet kur trajtohen, një pjesë e madhe e mediave nuk përfshijnë deklarata për çështje gjinore në raportet e tyre të gazetarisë. Vetëm katër media publikojnë raporte të lajmeve që analizojnë tema të tilla si përfshirja e grave në zgjedhje, veçanërisht gratë nga komunitete të ndryshme etnike, duke treguar vetëdijen e ulët të një pjese të madhe të mediave për rëndësinë e temave që lidhen me barazinë gjinore. Pjesa më e madhe e raporteve reduktohen në transmetim të thatë të deklaratave te kandidateve dhe kandidatëve, respektivisht krerët e partive, ku mediat reduktohen vetëm në portretizues të “fakteve të servuara”.

Pavarësisht nga narrativa në fokus, gjuha sensacionaliste përdoret shpesh në raportet e lajmeve, veçanërisht në titujt kryesorë, të cilat mund të kontribuojnë në nxjerrjen sipërfaqësore të konkluzioneve nga audienca. Për më tepër, disa nga këto tituj tregojnë një portretizim stereotipik gjinor të grave, si dhe në tekstet e raporteve.  

Ekspertët dhe përfaqësuesit e institucioneve me të cilët foli MIA, u pajtuan se fushata zgjedhore ishte e mbushur me gjuhë seksiste, i cili kulmoi në hapësirën online, ndërsa përfaqësimi i politikanëve në hapësirën mediatike, besojnë ata, është ende në nivel të ulët në shtet. Ata ndajnë mendimin se ka ende shumë punë për të bërë në parandalimin, por edhe në mbrojtjen nga gjuha e urrejtjes në media.

Komentet seksiste me të cilat përballen nuk duhet të jenë çmimi i  pjesëmarrjes së grave në politikë

Aleksandra Cvetkovska, drejtoreshë e programit, udhëheqëse e ekipit, në Institutin Kombëtar Demokratik (NDI), në bisedë për MIA-n, vlerësoi se fushata zgjedhore ishte plot me gjuhë seksiste, gjuhë të urrejtjes, veçanërisht ndaj kandidateve, dhe kjo më së shpeshti ndodh në hapësirën onlajn dhe veçanërisht në rrjetet sociale.

"Fatkeqësisht, tek ne, rrjetet sociale sigurisht që nuk i nënshtrohen legjislacionit shtetëror, por portalet onlajn nuk rregullohen nga legjislacioni maqedonas. Nuk e di, ndoshta nuk jam mjaft kreative, por mendoj se të paktën portalet onlajn duhet të jenë të rregulluara, veçanërisht nëse shkelin Kodin Penal dhe zgjidhjet e tjera ligjore në vend, sepse çdo dhunë ndaj një politikani prek të gjitha gratë në shoqëri, veçanërisht të rinjtë", shprehet Cvetkovska.

Prandaj, vëren ajo, do të kemi gjithnjë e më pak gra dhe vajza që do të duan të përfshihen në politikë, dhe për ta parandaluar këtë, shprehet ajo, duhet të çrrënjosim dhunën ndaj grave në politikë, e cila merr shumë forma, ndërsa gjuha e urrejtjes është vetëm njëra prej tyre.

Sipas saj, titujt sensacionalistë në media nuk përdoren vetëm për përmbajtje diskriminuese gjinore, por përdoren në çdo fushë.

"Ato përdoren në çdo fushë, megjithatë, ato janë veçanërisht të rrezikshme kur bëhet fjalë për politikanet, gratë, sepse ushqejnë stereotipat gjinore me të cilat jemi rritur të gjithë. Megjithatë, në vend që të thyejmë stereotipat gjinore, le të ecim përpara si shoqëri, vetë mediat me ato tituj sensacionalistë si "kemi kandidate presidenciale dy zonja", kështu që dy zonja, nga njëra anë, nuk flasin për profesionin e tyre, për shembull, e nga ana tjetër, si kandidate presidenciale", shprehet Cvetkovska.

Gjuha e ndjeshme gjinore, thekson ajo, është diçka që mund ta përdorim, megjithëse shumë gjuhëtarë, siç thotë ajo, nuk do të pajtohen me të, por gjuha maqedonase e lejon atë, dhe ne duhet ta përdorim atë sa më shpesh që të jetë e mundur, vetëm sepse do të promovojë më tej barazinë gjinore.

E pyetur se si media duhet t'i qaset krijimit të raporteve gazetare, të cilat përfshijnë çështje gjinore, ajo thotë se trajnimet janë shumë të rëndësishme në këtë fushë.

"Meqë punoj në fushën e trajnimit të politikanëve, për barazinë gjinore, për mundësi të barabarta të grave dhe burrave në jetën politike, për luftë të përbashkët dhe përpjekje për të promovuar barazinë gjinore dhe pjesëmarrjen politike të grave, do të them, para së gjithash me trajnime. Të jesh grua nuk do të thotë automatikisht se jam e ndjeshme në aspektin gjinor. Mund të ketë edhe burra që janë më të ndjeshëm ndaj gjinisë sesa shumë gra. Kam arritur aty ku jam me shumë trajnime, me shumë lexime, me shumë biseda, dhe me të vërtetë mendoj se gazetarët dhe gazetaret me siguri duhet të punojnë për veten e tyre, për të kuptuar se çfarë do të thotë barazi gjinore, në mënyrë që ata të mund të përcjellin thelbin e ngjarjeve dhe zhvillimeve të caktuara, jo vetëm formën", thekson Cvetkovska.

Ajo konsideron se për shkak se gratë janë objektiva të narrativave diskriminuese gjinore, vajzat dhe gratë e tjera më të reja do të demotivoheshin për të menduar fare për politikën.

"Në vitin 2020, NDI-ja bëri një vlerësim të dhunës ndaj grave në politikë nga dhjetë parti politike, dhe 65 për qind e të anketuarve vunë në dukje se ishin viktima të një lloj dhune. 47 për qind e atyre grave kanë theksuar se ose kanë humbur tashmë dëshirën për të qenë pjesë e partisë politike, ose janë tashmë në fund të rrugës së tyre politike", shprehet Cvetkovska.

Thjesht, vlerëson ajo, ata mendojnë se dhuna me të cilën përballen nuk duhet të jetë çmimi i pjesëmarrjes së tyre politike.

"Dhe nuk janë viktimat vetëm ato. Viktima janë edhe familjet e tyre – fëmijët, burri ose gruaja, sepse kemi edhe burra që janë në njëfarë mënyre viktima të dhunës. Sa herë që dhuna drejtohet ndaj një personi, ndaj një gruaje, shumë njerëz rreth asaj gruaje janë viktima. Dhe ne duhet ta kuptojmë këtë dhe të mendojmë pak më me kujdes për hapat e mëtejshëm në rregullimin e portaleve, ndoshta duke përcaktuar më mirë aktin e gjuhës së urrejtjes, çfarë nënkupton ai, sepse shumë shpesh vetë institucionet thonë se kjo nuk është gjuhë e urrejtjes. Por gjuha e urrejtjes bën thirrje për dhunë, bën thirrje për fyerje ndaj një personi të caktuar. Pra, nëse është e nevojshme të përcaktojmë disa terma, le t'i përcaktojmë ato", shprehet ajo.

Cvetkovska konsideron se ka ende nevojë për të punuar në një prani më të shpeshtë mediatike të politikaneve femra, sepse ky nuk është nivel i kënaqshëm në vend.

"Ja vetëm një shembull, raporti i parafundit për cilësinë e debatit nga përbërja e mëparshme parlamentare, ku nga dhjetë deputetë, pesë u renditën të parat si më aktive, ne nuk i shohim ato gra si të mbuluara në storjet e mediave. Unë mendoj se thjesht edhe pse kemi gra cilësore në jetën shoqërore -politike, në fund të fundit si mysafire në debate, si mysafire për të bërë një deklaratë, edhe si paneliste, gratë thjesht nuk janë të pranishme sa duhet. Ne si NDI madje bëjmë një listë të grave që janë eksperte në profesionin e tyre, në mënyrë që t'i propozojmë ato në shtëpi të caktuara televizive në mënyrë që ato të përfshihen në emisionet e debatit. Megjithatë, shumë rrallë hasim thashetheme në shtëpitë televizive gjatë gjithë kohës, na thonë kështu që nuk ka gra, kështu që nuk duan të marrin pjesë", shprehet ajo..

Më e rëndësishme, sipas saj, është pyetja se çfarë fshihet pas "mosdëshirës për të marrë pjesë" dhe ndoshta për t'i ndihmuar ato të marrin pjesë.

"Do të përfshij edhe një pjesë të privatësisë së atyre grave. Kur një burrë është i ftuar në televizion, ai nuk duhet të kërkojë një dado, as për dikë që të kujdeset për fëmijët, as për drekën për të bërë për nesër, dhe për shkak të stereotipave tona shoqërore, ajo grua që është e ftuar të jetë në televizion para se të vijë në televizion duhet të bëjë një milion gjëra të vogla", shprehet Cvetkovska.

Ajo shprehet se trajnimet për avancimin e barazisë gjinore funksionojnë për të mundësuar pjesëmarrjen e të gjithëve në këtë rast apo kandidatëve apo këshilltarëve potencialë.

"Sigurojmë aktivitete kreative në mënyrë që nënat të vinin me fëmijët e tyre në trajnime. "Pra, ne duhet të krijojmë mundësi edhe nëse ka nevojë për disa aktivitete shtesë që gruaja duhet të bëjë", konstaton Cvetkovska.

Diskriminohet gjithashtu për shkak të stereotipeve të implantuara, për të mos krijuar përmbajtje në media që shkakton stereotipizim.

Tanja Tomiq, ish-deputete, kryetare e Rrjetit IDEM dhe themeluese e platformës ednakvi.mk, ndan mendimin se përmbajtja diskriminuese gjinore kryesisht i pengon vajzat dhe gratë e reja të angazhohen në politikë.

Tomiq, për atë se si ta bëjmë hapësirën mediatike më të sigurt për politikanet femra dhe të mos kontribuojmë në përhapjen e narrativave të dëmshme gjinore, shprehet se ka dy mënyra - zbatimi i plotë i rregulloreve ligjore dhe "vetëcensura".

"Me zbatimin e plotë të ligjeve, nënkuptoj jo vetëm ato që kanë të bëjnë me rregullimin e hapësirës mediatike, por mbi të gjitha ligjet e miratuara për mbrojtjen nga çdo lloj dhune, siç është Ligji për parandalim dhe mbrojtje nga diskriminimi. Me "vetëcensurë" nënkuptoj një qasje të përgjegjshme të mediave, kryesisht redaktorëve ndaj botimit të përmbajtjes që përmban çdo lloj diskriminimi ndaj grave në politikë", thekson Tomiq.

Për mënyrën se si media duhet t'i qaset krijimit të raporteve gazetare që përfshijnë çështje gjinore, ajo thotë se së pari duhet pasur kujdes jo vetëm kur krijohet përmbajtje që përfshin çështje gjinore, por në përgjithësi kur krijohet përmbajtje që përfshin gratë në çfarëdo mënyre.

"Këtu mendoj për ngacmimin e grave, dhe numrin e grave që përfshihen në krijimin e përmbajtjes dhe në përgjithësi çdo lloj përmbajtjeje që do të shkaktonte ndonjë stereotip. Në mënyrë që të mund ta kërkojë këtë nga gazetarët dhe redaktorët, një mënyrë do të ishte kryerja e trajnimeve për sensibilizimin gjinor", tha Tomiq për MIA-n.

Për fat të keq, shton Tomiq, shumë shpesh njerëzit që nuk kanë ndërmend të diskriminojnë e bëjnë këtë për shkak të stereotipsve të implantuara dhe nuk janë as të vetëdijshëm se po e bëjnë këtë.

"Mënyrë e dytë do të ishte përfshirja e gazetar-it/es që do të shqyrtojë të gjithë përmbajtjen lidhur me gjininë përpara se të publikohet", vlerëson Tomiq.

Sipas saj, narrativat diskriminuese gjinore mund të parandalojnë dhe pengojnë gratë të përfshihen në politikë.

"Absolutisht, po... Politika është një profesion i vrullshëm dhe i vështirë, nuk ka orar pune, nuk ka pushime, nuk është mjaft fitimprurës) dhe për shkak të kësaj, në përgjithësi, gratë nuk vendosin të hyjnë në betejë për pozita të larta. Narrativat diskriminuese gjinore i demotivojnë më tej, ulin vetëvlerësimin e tyre dhe i largojnë nga politika", është decide Tomiq.

Ajo vlerëson se prania mediatike e grave është ende e ulët në shtet.

"Arsyet për këtë nuk janë gjithmonë në media, por pjesërisht në mënyrën se si palët vendosin se kush do t'i përfaqësojë pikëpamjet e tyre në mediat. Ajo që mediat mund të ndikojë është profili i vizitorëve në shfaqjet e debatit, për t'u siguruar që gjithmonë ka një panel të përzier, për të ftuar më shumë gra në lajmet dhe shfaqjet e mëngjesit, gjatë javës për të pasur tre ditë vizitorë meshkuj, tre ditë vizitore femra dhe në përgjithësi për t'iu përkushtuar përfaqësimit të barabartë të burrave dhe grave në programin e tyre", bën të ditur Tomiq.

Në fushatën zgjedhore, vetëm një parashtresë nga Presidentja Siljanovska Davkova, por kjo nuk pasqyron pamjen reale të fyerjeve diskriminuese gjinore

Kryetari i Komisionit për parandalim dhe mbrojtje nga diskriminimi, Igor Jadrovski, në bisedë me MIA-n, theksoi se Komisioni, edhe para fillimit të fushatës zgjedhore, njoftoi se do të monitorojë gjuhën shqetësuese gjatë fushatës zgjedhore dhe gjithashtu qasjen në vendvotime.

"Një nga aspektet që na ishte i rëndësishëm për monitorim ishte gjuha shqetësues me bazë gjinore gjatë fushatës zgjedhore. Ne jemi të vetëdijshëm se ka pasur edhe gjuhë  shqetësuese me bazë gjinore, gjuhë seksiste, gjuhë misogjiniste, gjuhë fyese, por kemi marrë vetëm një parashtresë, e cila është nga Presidentja aktuale znj. Siljanovska Davkova, që përfshinte disa elemente të ngacmimit si një lloj diskriminimi në bazë të seksit dhe gjinisë, dhe në bazë të moshës", nënvizoi Jadrovski.

Ai shtoi se kjo parashtresë ishte tërhequr nga Presidenti dhe se ishte ankesa e vetme që ata morën gjatë asaj periudhe.

Por kjo nuk do të thotë, shprehet Jadrovski, se pasqyra e vërtetë është se nuk ka pasur, por thjesht se ndoshta viktimat, respektivisht politikanët që ishin në shënjestër dhe ishin viktima të një gjuhe të tillë, nuk kanë parashtruar ankesa deri te Komisioni.

I pyetur për të bërë krahasim të numrit të ankesave mbi baza gjinore diskriminuese në këto zgjedhje, ndryshe nga ato të mëparshmet, lokale në vitin 2021, ai thotë se megjithëse nuk kishin monitorim të organizuar metodologjikisht në atë kohë, ata morën një parashtresë që pasqyron, siç shprehet ai, praktikën e gjuhës diskriminuese gjinore.

"Patëm një parashtresë që është situatë tipike që pasqyron praktikën e asaj gjuhe shqetësuese me bazë gjinore. Ne patëm një parashtresë nga një kandidat për anëtar të këshillit komunal, që ishte në një debat televiziv me një kandidat për kryetar komune të së njëjtës komunë dhe në emisionin e debatit ku të dy kandidatët diskutuan se çfarë do të bënin nëse zgjidheshin. Kandidati për kryetare komune iu drejtua kandidates për anëtare të Këshillit në një mënyrë që i tha asaj se do të duhet të ulet në shtëpi për t 'iu përkushtuar familjes dhe për t'iu përkushtuar roleve tradicionale, në mënyrë që t'u lërë hapësirë në politikën burrave", tha Jadrovski.

Ai theksoi se ky mund të jetë rasti i vetëm që është raportuar në atë periudhë, por është një rast tipik që përfaqëson disa praktika të narrativave që janë akoma më të pranishme ndaj politikaneve femra.

Sipas tij, këto narrativa diskriminuese gjinore do të pengonin vajzat dhe gratë e reja të angazhoheshin në politikë.

"Kjo është veçanërisht e vërtetë për narrativat e pranishëm në hapësirën onlajn, sepse kur Komisioni mendon dhe flet për mediat, ai ofron mbrojtje nga diskriminimi në media, dhe fokusi është gjithashtu në hapësirën onlajn, respektivisht ato media jo-tradicionale siç janë faqet e internetit të mediave elektronike ose rrjetet sociale. Ne e shohim këtë pak më gjerë se Ligji për mediat, sepse këtu ndodh më shpesh gjuha shqetësues. Kjo padyshim që mund të jetë e neveritshme dhe mund të jetë stigmatizuese dhe diskriminuese, prandaj po shikojmë të punojmë në këto pjesë, e nëse shikoni raportet vjetore të Komisionit, do të shihni se në vitin 2022 dhe 2023, një nga fushat më të zakonshme ku raportohet diskriminimi dhe ku përcaktohet diskriminimi, është pikërisht hapësira onlajn, respektivisht rrjetet sociale", shprehet Jadrovski.

Jadrovski thotë se si Komision ata punojnë në parandalimin dhe mbrojtjen nga gjuha e urrejtjes në media dhe se si Komision ata janë anëtarë të një rrjeti të përbërë nga shoqata gazetare, organe rregullatore në media si Agjencia për Shërbime Mediatike Audio dhe Audiovizuale (AVMS), Këshilli për Etikë në Media (KEMM), si dhe disa institucione shtetërore dhe shoqata të shoqërisë civile, i cili është një rrjet gjithëpërfshirës në të cilin, thotë ai, ata përgjithësisht punojnë në parandalimin, por edhe mbrojtjen nga gjuha e urrejtjes në media.

"Këtu përfshihen edhe mediat tradicionale dhe jotradicionale, po bëjmë pjesën që do të thotë mbrojtje civile kundër gjuhës së urrejtjes, në përputhje me rekomandimet e Këshillit të Evropës, në vendin tonë quhet ngacmim, këtu është edhe Prokuroria Publike që duhet të përpunojë ato raste të gjuhës së urrejtjes që janë të ndjeshme ndaj mbrojtjes penale juridike. Edhe në këtë seksion mund të them se kemi rrjet gjithëpërfshirës që duhet të punojë në parandalimin. Rrjeti është në fillim, do të jetë më funksional, palët e interesuara mund të kontribuojnë në parandalimin e gjuhës shqetësuese gjinore në media, por këtu përfundojnë aktivitetet parandaluese që ne i kryejmë", tha ai.

Sa i përket aktiviteteve mbrojtëse, shton ai, ne jemi shumë të kufizuar sepse për të vepruar sipas detyrës zyrtare në raste të caktuara të diskriminimit, duhet të përmbushen supozime të caktuara në ligj, të cilat janë shumë të vështira për t'u përmbushur në gjuhën shqetësuese, kështu që duhet  të përfshihen më shumë njerëz, duhet të ketë një interes shoqëror, diskriminimi duhet të zgjasë më shumë.

"Pikërisht për këtë arsye, këtu mund të veprojmë vetëm nëse marrim ankesa nga viktimat që kanë qenë në shënjestër si viktima të gjuhës ngacmuese me bazë gjinore dhe unë do të përfitoja nga rasti për të thirrur jo vetëm politikanët, por edhe të gjitha gratë që janë figura publike që ushtrojnë poste publike, për t'iu drejtuar Komisionit nëse konsiderojnë se janë viktima të këtij lloji të gjuhës shqetësuese.

Qëndrimi personal i Jadrovskit është se përfaqësimi i politikaneve në media është i pakënaqshëm dhe se politikanët meshkuj janë dukshëm shumë më të përfaqësuar në media.

"Kjo është veçanërisht e dukshme në atë që keni thënë, reagimet senzacionaliste ndaj shfaqjeve të politikaneve ose përqendrimi ndoshta shumë shpesh në ato gjëra që nuk lidhen me ushtrimin e vetë funksionit – siç është mënyra e veshjes, mënyra e pamjes fizike, etj., në çka vihet fokus i madh, ndërsa do të lexoni shumë më pak tituj ose tekste ku një politikan i caktuar do të komentohet se si është veshur apo edhe më pak se si duket", vlerëson Jadrovski.

Neda Dimova Prokiq

Foto: Asllan Vishko dhe Sërgjan Kërstiq; Arkivi i MIA-s

Video: Asllan Vishko dhe Sërgjan Kërstiq