Shkup, 30 dhjetor 2023 (MIA) - Viti i kaluar 2023 u shënua nga disa risi në sektorin e energetikës, kryesisht rivendosja e tarifës ditore të lirë të energjisë elektrike dhe normës së zakonshme të TVSH-së për energjinë elektrike të konsumuar nga familjet në 18 për qind, vendosja e kompensimit për qasje në një rrjet prej 200 denarë në muaj që do të paguhet nga të gjithë konsumatorët, si dhe aplikimi i modelit të ri për përcaktimin e çmimit të energjisë elektrike me procedurë të ndryshuar, por me të njëjtën thelb.

Në vitin 2023, furnizuesi universal "EVN Home" për herë të parë përcaktoi çmimin përfundimtar të energjisë elektrike që do të paguhet nga konsumatorët në tregun e rregulluar nga 1 janari 2024.

Sipas vendimit, çmimi i energjisë elektrike për familjet nga 1 janari do të ulet me 5.16 për qind për bllokun e parë, për bllokun e dytë dhe për tarifën e lirë mbetet i njëjtë, për bllokun e tretë do të rritet me 2.88 për qind, dhe për bllokun e katërt me 1.86 për qind. Kjo mundësoi që tarifa e hyrjes në rrjet prej 200 denarësh në muaj të paguhej nga të gjithë përdoruesit. Përndryshe, sipas Marko Bislimoski, kryetar i Komisionit Rregullator për Energjetikë dhe Shërbime të Ujit dhe Shërbime për Menaxhimin e Mbeturinave Komunale (KRRE), do të kishte një rritje prej 3.4 për qind në bllokun e parë, 8.62 për qind në të dytin, 9.46 për qind në të tretin dhe 4.92 për qind në bllokun e katërt, ndërsa tarifa e lirë do të ishte rritur me 15.42 për qind. Përveç kësaj, tarifa e hyrjes në rrjet lejoi një ulje të rrjetëzimit me pothuajse 23 për qind.

 

Në bllokun e parë janë familjet që konsumojnë nga 0 deri në 210 kilovat orë energji elektrike në muaj, në të dytin nga 210 deri në 630, në të tretin nga 630 deri në 1.050 dhe në të katërtin ato që konsumojnë mbi 1.050 kilovat orë në muaj. Sipas Bislimoskit, diku rreth 80 për qind e familjeve janë në blloqet e para dhe të dyta. Ai beson se futja e tarifës së lirë ditore do të zvogëlojë konsumin nga blloqet, ndërsa në të njëjtën kohë do të rritet në tarifën e lirë ku çmimi është dy herë më i lirë se në bllokun e parë.

Për vitin 2023, kthimi i normës së TVSH-së për energjinë elektrike në 18 për qind nga 1 korriku, e cila për shkak të krizës fillimisht u ul në 5 për qind, dhe që nga fillimi i vitit është kthyer në 10 për qind.

Furnizuesi universal mori për herë të parë vendimin për çmimin e energjisë elektrike në tregun e rregulluar

Vendimi për çmimin e energjisë elektrike që do të jetë i vlefshëm nga 1 janari 2024 u mor nga EVN Home nën kontrollin e KRRE, i cili do të vazhdojë të kontrollojë furnizuesin universal të energjisë elektrike gjatë marrjes së vendimeve për çmimet e energjisë elektrike për pesë vitet e ardhshme. Më parë, KRRE ka marrë kërkesat nga të gjitha kompanitë energjetike që ka shqyrtuar dhe miratuar, pas së cilës ka dërguar të dhënat përfundimtare tek furnizuesi universal që, sipas formulës tashmë ekzistuese, ka llogaritur vetëm çmimin e energjisë elektrike.

Mënyra e re e përcaktimit të çmimit është një detyrim në përputhje me ndryshimet e fundit në Ligjin për Energjetikë, me të cilin furnizuesi universal i energjisë elektrike në tregun e rregulluar “EVN Home” ka detyrimin të llogarisë çmimin e energjisë elektrike sipas të njëjtit sistem tarifor sipas të cilit KRRE e ka llogaritur deri më tani.

Këto llogaritje, siç sqaroi Kryetari i KRRE Bislimoski, më pas dorëzohen nga furnizuesi universal në KRRE, dhe nëse rregullatori ka vërejtje në lidhje me zbatimin e sistemit tarifor dhe mënyrën në të cilën janë kryer llogaritjet, ai merr një vendim të veçantë dhe ia dorëzon atë furnizuesit universal që është i detyruar ta zbatojë atë.

- Çmimet përfundimtare, në vend të KRRE, janë publikuar në “Fletoren Zyrtare” nga furnizuesi universal. Ky është një koncept që është i harmonizuar me legjislacionin europian dhe ne e zbatuam për herë të parë në vendin tonë. Konceptualisht, KRRE deri më tani ka marrë vendimin përfundimtar, dhe tani ka një hap në mes, dhe ky është një kontroll që furnizuesi universal ka dorëzuar, i cili është i detyruar të shpallë çmimet e blloqeve për familjet dhe për konsumatorët e vegjël, tha Bislimoski.

Ai theksoi se KRRE do të bëjë inspektimin për të paktën pesë vjet, si një hap drejt liberalizimit të plotë të tregut të energjisë elektrike për familjet dhe konsumatorët e vegjël, dhe shtoi se kjo është një garanci se nuk do të ketë tronditje të çmimeve për qytetarët. Ndërkohë, KRRE do të vazhdojë të marrë vendime për rrjetin dhe transmetimin e energjisë elektrike në tregun e rregulluar.

 

Është furnizuesi universal “EVN Home” që i skadon më 30 qershor 2024 kontrata pesëvjeçare për furnizimin e konsumatorëve me energji elektrike në tregun e rregulluar. Prandaj, më 11 dhjetor 2023, Qeveria lëshoi një thirrje publike për zgjedhjen e një furnizuesi të ri universal që do të duhet të furnizojë me energji elektrike konsumatorët në tregun e rregulluar në pesë vitet e ardhshme, duke filluar nga 1 korriku 2024. Thirrja duhet të përfundojë më 12 janar 2024 kur do të zhvillohet një ankand elektronik në të cilin kushti për fitimin e tenderit është të ofrojë një marzh fitimi më të ulët se 11.5 përqind, që është marzhi i furnizuesit aktual universal "EVN Home". Përveç furnizuesit ekzistues universal, EDS-ja greke – Energy Deliveries Solutions, e cila është kompania bijë e ndërmarrjes greke të energjisë PPC, gjithashtu tregoi interes për thirrjen.

Çmimi i lirë ditor i energjisë elektrike përsëri

Në vitin e kaluar 2023, ai gjithashtu karakterizoi rivendosjen e tarifës së lirë ditore për familjet nga 1 dhjetori midis orës 13:00 dhe 15:00, me gjithsej 11 orë energji elektrike të lirë të disponueshme për një ditë nga e hëna në të shtunë dhe 24 orë të dielën.

Në dhjetor 2021, KRRE hoqi tarifën e lirë ditore për familjet për shkak të çmimit të energjisë elektrike në bursa, e cila varionte nga 300 në 400 euro për megavat orë, dhe gjatë ditës arriti në 500 dhe 600 euro e më shumë.

Siç theksoi për MIA-n kryetari i KRRE Bislimoski, tarifa e lirë ditore nuk kthehet për shkak të politikës, por për shkak të faktit se çmimi i energjisë elektrike në treg gjatë ditës, veçanërisht në periudhën nga marsi deri në nëntor, është dy deri në tre herë më i ulët se gjatë natës.

"Ky vendim është një mekanizëm tregu sepse gjatë ditës çmimi i energjisë elektrike në bursa është deri në tre herë më i lirë se natën dhe është rezultat praktik i Eldorados së fotovoltaikëve," tha Bislimoski për MIA-n.

Kur ju keni rritur prodhimin gjatë ditës, shtoi ai, është e logjikshme që çmimi i energjisë elektrike do të ulet gjatë asaj periudhe.

- Në të njëjtën kohë, është një sinjal tregu për familjet, EVN dhe ESM - blini në bursë kur është më e lirë se ajo e prodhuar në mënyrë që qytetarët të kenë një tarifë të lirë ditore. Duke prezantuar tarifën e lirë ditore, familjet do të kenë gjithsej 11 orë energji elektrike të lirë në dispozicion për një ditë nga e hëna në të shtunë dhe 24 orë të dielën. Kek pas analizave vlerësoi se janë krijuar kushte që familjet të përdorin orë shtesë në të cilat kompensimi për energjinë elektrike të konsumuar do të llogaritet me tarifë të lirë. Të dhënat tregojnë se cikli i investimeve në burimet e ripërtëritshme të energjisë rriti prodhimin e energjisë elektrike, gjë që ndikoi drejtpërdrejt në uljen e çmimeve gjatë ditës, shpjegoi Bislimoski.

Sipas tij, nga data 1 dhjetor, të gjithë konsumatorët që kanë sportele të lexueshme nga distanca kanë marrë një tarifë të lirë ditore dhe deri në fund të dhjetorit do të marrin rreth 90 për qind të familjeve. Problem do të jenë familjet ku numrat janë të padisponueshëm.

Çmimi për ngrohjen e sjellë me vonesë për shkak të djegies së Urës së Belasicës

Një risi tjetër në vitin 2023 ishte fakti se për shkak të zjarrit në Urën e Bellasicës në Shkup, në të cilën u dëmtua tubacioni kryesor termal, për herë të parë, në vend të gushtit, çmimi i ngrohjes me avull u miratua më 1 nëntor pasi KRRE u bind se kishte filluar rehabilitimi i tubacionit termik dhe urës. Vendimi rriti çmimin e ngrohjes me 4.51 për qind në Shkup.

Sipas njoftimeve nga KRRE, nuk pritet të ketë një korrigjim të çmimeve deri në fund të sezonit të ngrohjes, pavarësisht nga futja e njoftuar e një tarife prej 10 eurosh nga Bullgaria për transportimin e një ore megavat të gazit natyror rus përmes tubacionit të gazit bullgar.

- Nuk do të ketë rregullime të çmimeve deri në fund të sezonit të ngrohjes, pavarësisht nga tarifa e gazit rus. Në tenderin e fundit për furnizimin me gaz natyror, çmimi është i zakonshëm dhe është diku brenda bursës në Holandë, bursa më e madhe në Evropë. Nëse një kosto shtesë është përfshirë në atë çmim apo jo, ne nuk e dimë, por çmimi është brenda

çmimit të bursave evropiane. Besoj se do të merren të gjitha masat në periudhën e ardhshme, sepse Maqedonia në asnjë mënyrë nuk duhet të ndikohet nga futja e kësaj tarife sepse kjo tarifë lidhet ekskluzivisht me gazin rus dhe është e qartë se vendi nuk ishte objektivi, por vendet e tjera që nuk i di për cilat arsye sillen siç bëjnë, tha atëherë Kryetari i KRRE-së, Marko Bislimoski.

Ministri i Ekonomisë, Kreshnik Bekteshi, njoftoi së fundmi se do të kërkojnë dëmshpërblim nga Bullgaria dhe mbështetje shtesë nga Bashkimi Evropian për vendosjen e tarifës nëse nuk çlirohen kapacitetet e tubacionit përmes të cilit ne furnizojmë gaz nga Bullgaria, sepse Bullgaria i ka dorëzuar të gjitha kapacitetet e këtij tubacioni Gazpromit rus deri në vitin 2030, me përjashtim të kapaciteteve që u liruan vitin e kaluar.

- Lirimi i kapaciteteve është detyrim i Bashkimit Evropian në përputhje me parimet e liberalizimit të plotë të tregjeve. Një tarifë për një vend nuk mund të vendoset. Në pjesën e tubacionit të gazit të Bullgarisë me Serbinë, kapacitetet nuk janë dhënë me qira nga Gazprom, që do të thotë se Serbia mund të përdorë burime të tjera përveç gazit rus, dhe në rastin e vendit tonë, ata i kanë dhënë Gazpromit të gjithë kapacitetin e tubacionit të gazit të dhënë me qira deri në vitin 2030, përveç kapaciteteve të fundit që u liruan vitin e kaluar. Kjo është arsyeja pse ne kërkojmë që kapacitetet të lirohen menjëherë dhe gjithashtu të kemi mundësinë të furnizohemi nga burime të tjera për nevojat që kemi, përfshirë nga Azerbajxhani ose terminalet e GNL, tha Bekteshi.

Kapacitetet e gazsjellësit, siç theksoi Bekteshi, nuk jepen me qira nga Gazprom në territorin tonë, por në territorin e Bullgarisë, e cila është gjithashtu një territor i BE-së.

"Kjo është arsyeja pse nëse kapacitetet nuk lirohen, ne do të kërkojmë dëmshpërblim nga Bullgaria dhe mbështetje shtesë nga Bashkimi Evropian për vendosjen e taksës," tha Bekteshi.

Ai tha se gjatë kohës sa ishte ministër i Ekonomisë, nuk do të pranonte asnjë shantazh nga asnjë vend në drejtim të furnizimit dhe rrezikimit të sigurisë energjetike të vendit.

- Të shantazhosh një vend është e papranueshme dhe në kundërshtim me parimet e Bashkimit Evropian, ndërsa Bullgaria është anëtare e BE-së dhe duhet të heqë menjëherë tarifat jo vetëm për vendin tonë, por edhe në përgjithësi sepse ato janë të papranueshme në BE. Na u tha se ata do të bënin përpjekje për të liruar kapacitetet dhe ne presim vendimin e tyre. Në rast se ata nuk lëshojnë kapacitetet e tyre, ne do të përdorim kapacitetet aktuale që kemi dhe do të kërkojmë dëme shtesë nga Bullgaria dhe Bashkimi Evropian, sepse ne po kërkojmë vetëm lirimin e kapaciteteve dhe nuk po ndërhyjmë në politikën e tyre fiskale për të futur tarifa shtesë, tha Bekteshi.

Ndërkohë, Bullgaria njoftoi se do të shfuqizojë tarifën pasi Hungaria kërcënoi të vërë veton për hyrjen e saj në zonën Shengen, pikërisht për shkak të tarifës që i preku ata së bashku me Serbinë.

Gjithsej 64,000 familje në Shkup furnizohen me ngrohje përmes sistemit të ngrohjes qendrore që funksionon me gaz natyror.

Për herë të parë një tender i suksesshëm për Çebren, nuk dihet nëse PPC-Arçirodon do të vazhdojë procedurën për ndërtimin e hidrocentralit të kthyeshëm

Në vitin 2023, u publikua edhe tenderi i 14-të për ndërtimin e hidrocentralit të kthyeshëm të Çebrenit, por këtë herë Qeveria zgjodhi për herë të parë ofertuesin më të favorshëm - PPC-Arçirodon, i cili më vonë pati vërejtje për thirrjen publike dhe deri në fund të vitit 2023 duhet të vendosë nëse do të vazhdojë me projektin.

Kohët e fundit, Ministrja e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor Kaja Shukova, pas përfundimit të takimit me kompaninë në ambientet e Ministrisë, informoi se afati i kompanisë greke Arçirodon për ndërtimin e hidrocentralit të Çebrenit ishte shtyrë. Ai njoftoi se deri në fund të këtij viti do të ketë informacion specifik nëse procedura për ndërtimin e Çebrenit do të vazhdojë apo jo.

- Procedura e ankimit u ndërpre dhe shqyrtuam gjetjet e ankimit dhe justifikimin e tyre. Kjo nuk do të thotë se procedura për Çebren pushon, domethënë do të thotë se ajo vazhdon, tha Shukova.

Ai theksoi se shoqëria e përzgjedhur do të njoftohet me vendimin e përzgjedhjes të datës 14 shtator të këtij viti se duhet të vijojë me përmbushjen e detyrimeve të vendimit tashmë të marrë.

- Shoqëria greke Arçirodon është ankuar për përmbajtjen e vendimit, pasi sipas Ligjit për Ujërat, fillimisht duhet të merret leja e ujit dhe më pas të nënshkruhet marrëveshja e koncesionit. Ata besojnë se së pari duhet të nënshkruhet një marrëveshje koncesioni, dhe më pas procedura duhet të vazhdojë, shpjegoi Shukova.

Megjithatë, siç tha ai, në këtë rast Ligji për ujin është një “legs specialis” në drejtim të Ligjit për furnizime publike dhe Ligjit për koncesionet.

- Ne do t 'i përmbahemi asaj që rregullojnë ligjet tona dhe kompania do të informohet. Garancia e tyre bankare prej 1.4 milion euro është deri në fund të vitit dhe nëse vazhdojnë do të thotë që procesi do të vazhdojë, nëse garancia bankare nuk zgjatet, procesi do të ndërpritet automatikisht, theksoi Shukova dhe shtoi se deri në fund të vitit do të ketë informacion për drejtimin në të cilin do të shkojë procedura.

Kryeministri Dimitar Kovaçevski, nga ana tjetër, tha se i takonte kompanisë greke Arçirodon, e cila është fituese e tenderit për ndërtimin e hidrocentralit të Çebrenit, të vendoste nëse do të vazhdonte apo jo procedurën.

- Nëse ata kishin kërkesa shtesë në lidhje me kontratën, atëherë këto janë kërkesa që bien jashtë kornizës së kontratës që ishte objekt i procedurës së tenderit që ishte në dispozicion të të gjitha kompanive të tjera që morën pjesë në atë tender. Tenderi për ndërtimin e hidrocentralit të Çebrenit është një tender ndërkombëtar që është shpallur dhe në të cilin morën pjesë nëntë ose 10 kompani të njohura ndërkombëtare, pjesa përbërëse e dokumentacionit të tenderit është kontrata koncesionare, tha Kovaçevski.

Shoqata e Inxhinierëve të Republikës së Maqedonisë beson se projekti për ndërtimin e hidrocentralit të Çebrenit përmes partneritetit publiko-privat është i dëmshëm dhe shkel pavarësinë e energjisë elektrike të vendit sepse jep koncesion për 60 vjet, plus shtatë vjet për ndërtim. Ata thonë se të gjitha kapacitetet e rëndësishme të energjisë duhet të mbeten në pronësi të shtetit dhe se çdo shitje e blloqeve në REK Manastir dhe, në veçanti, hidrocentralet, është një minim i pavarësisë energjetike dhe sovranitetit energjetik të shtetit, dhe kështu të sovranitetit të tij shtetëror.

- Duke dhënë me koncesion, ne nuk do të marrim energji elektrike nga HEC Çebren dhe HEC Tikvesh dhe do të jetë njësoj si ta blesh atë në një bursë nga kudo. Tani kemi energji elektrike dhe në të ardhmen do të duhet të blejmë të njëjtën energji elektrike në bursë me çmime aksionesh që janë pesë herë më të larta se çmimet me të cilat e blejmë tani, thotë Shoqata.

Nga atje, disa institucione, përfshirë Kryetarin e vendit, kanë paraqitur ankesa duke kërkuar anulimin e tenderit për Çebrenin.

Më 14 shtator, në seancën e 185-të, Qeveria miratoi një vendim që mundëson realizimin e hidrocentralit të Çebrenit, me një vlerë investimi të vlerësuar prej rreth një miliard euro. Vendimi parashikon ndërtimin e një hidrocentrali të kthyeshëm me kapacitet të instaluar prej të paktën 333 MW. Parashikohet që Çebren të ketë një funksion të prodhimit të energjisë elektrike, si dhe një regjim pompimi dhe kthimi të ujit, duke krijuar kështu një liqen të ri artificial në Cërna Reka. Pas përfundimit të projektimit, dhe sigurimit të dokumenteve të nevojshme, pritet të fillojë me ndërtimin që është planifikuar të zgjasë shtatë vjet.

- Qeveria shqyrtoi dhe miratoi Informacionin nga Ministria e Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor për Raportin mbi vlerësimin e Komisionit për zbatimin e procedurës për dhënien me koncesion të përdorimit të ujit për prodhimin e energjisë elektrike dhe ndërtimin e hidrocentraleve në Cërna Reka. Sipas raportit të Komisionit, është vendosur të përzgjidhet tenderi më i favorshëm për dhënien e koncesionit për përdorimin e ujit për prodhimin e energjisë elektrike me ndërtimin e hidrocentraleve mbi lumin Cërna, i cili i jepet ofertuesit PUBLIC POWER CORPORATION S.A. - Greece & ARCHRODON GROUP N.V. - Greece, pra PPC-Archirodon, dhe në përputhje me dokumentacionin e tenderit dhe kontratën e koncesionit që ishte pjesë e dokumentacionit të tenderit, njoftoi në atë kohë shërbimi qeveritar për shtyp.

Sipas Raportit të Komisionit për zbatimin e procedurës për dhënien e koncesionit në fjalë, ofertuesi PPC-Arçirodon është përzgjedhur si më i favorshmi, duke qenë se ofertuesi ka përmbushur kushtet e përfshira në thirrjen publike dhe dokumentacionin e tenderit dhe ka paraqitur ofertën më të favorshme.

- Sipas Vendimit të miratuar, ofertuesi i përzgjedhur ka detyrimin të lidhë marrëveshjen e sipërmarrjes së përbashkët brenda tre muajve dhe të krijojë një shoqëri aksionare me SH EMV, në të cilën SHA EMV merr pjesë me 33 për qind të kapitalit aksionar. Shoqëria e regjistruar është e detyruar, në përputhje me dispozitat e ligjit për ujin, dhe para nënshkrimit të marrëveshjes së koncesionit, të sigurojë një leje për përdorimin e ujit, tha Qeveria në atë kohë.

Ideja dhe projektimi për projektin hidroenergjetik në shkallë të gjerë Çebren filloi me studimet e para të fizibilitetit në vitet 1960. Deri më tani, ka pasur 13 tendera të pasuksesshëm në 20 vitet e fundit, dhe thirrja e fundit publike, para asaj aktuale, u publikua në vitin 2016.

Gjithashtu në paketën e re të masave antikrizë parashikohet subvencionim për energjinë elektrike

Në prezantimin e pakos së nëntë të masave kundër krizës, kryeministri Kovaçevski njoftoi se masa për subvencionimin e energjisë elektrike dhe ngrohjes do të vazhdojë dhe se do të vazhdojë subvencionimi prej 90 për qind të çmimit të energjisë elektrike për 611.000 familje dhe 68.000 konsumatorë të vegjël, i cili vlerësohet të kërkojë 35 milionë euro.

- Ne subvencionojmë edhe çmimin e ngrohjes. Një çmim i subvencionuar do të sigurohet për familjet dhe kompanitë për 63,000 klientë në Shkup këtë vit, i cili vlerësohet të kërkojë 7.4 milion euro, tha Kovaçevski.

Mbështetja financiare për faturat e energjisë elektrike për familjet me të ardhura të ulëta, përfituesit e ndihmës minimale të garantuar dhe pensionit social gjithashtu do të vazhdojnë, tha ai. Për ta, mbështetja do të jetë 1.200 denarë në muaj për gjashtë muajt e ardhshëm. Masa mbulon mbi 50.000 përdorues dhe arrin në një total prej 5.9 milion euro.

Vendi po lëviz nga një importues për t'u bërë eksportues i energjisë elektrike

Pikërisht në vitin 2023, sipas Kryetarit të KRRE, Bislimoski, nga importues i energjisë elektrike përmes tranzicionit të energjisë së gjelbër, i nxitur nga kriza energjetike që ka kontribuar në rritjen e kapacitetit të instaluar me më shumë se 30 për qind në vitet e fundit, ngadalë por me siguri po lëviz në drejtim të bërjes eksportues.

"Që nga 1 janari 2022, KRRE ka lëshuar mbi 600 licenca për prodhimin e energjisë elektrike, nga të cilat 99 për qind janë për fotovoltaikë, duke e çuar kapacitetin e sapo instaluar në 420 megavat, dhe deri në fund të vitit 2023 pritet të arrijë në 600 megavat," tha Bislimoski në shtator në një bisedë me MIA-n.

"Kuptohet që prodhimi vjetor i energjisë elektrike nga fotovoltaikët është më i ulët krahasuar me ndonjë termocentrale, por fotovoltaikët ndihmojnë në uljen e varësisë së vendit nga importi.

Në shtatë muajt e parë të këtij viti, importi i energjisë elektrike, i cili, në varësi të vitit, arriti në 30 deri në 40 për qind, ka rënë në 14.5 për qind, me çka u stabilizua edhe situata me derdhjen e mjeteve nga shteti", porositi Bislimoski.

Kryetari i KRRE-së Bislimoski konsideron se trendi i ndërtimit të fotovoltaikëve të rinj do të vazhdojë edhe më tutje dhe shprehet se tani për tani nuk llogarisin në balancimin e sistemit.

Valentin Jankovski

foto: arkivi i MIA-s