Ohër, 29 shtator 2024 (MIA) - Investimi në aksione është mundësia më e mirë për kthime, apo rendimente afatgjata, thonë njohës të kësaj fushe. Ata këshillojnë, përveç pasurive të paluajtshme dhe depozitave bankare, të investohet edhe në aksione pasi investim në aksione në afat të gjatë është më fitimprurës.

Në vend investohet kryesisht në depozita dhe pasuri të paluajtshme dhe më pak në aksione. Sipas Petar Andreevskit, drejtor ekzekutiv në VFP Fond Menaxhment Skopje, një kompani për menaxhimin e fondeve investuese, në periudha inflacioniste si ajo e momentit, një investim i tillë në depozita i vë investitorët në një situatë ku ata humbasin vlerën e kapitalit të tyre.

Rekomandon që kapitali të investohet në aksione dhe nëse investitorët nuk kanë përvojë, duhet ta bëjnë këtë përmes portofoleve të larmishme të obligacioneve ose fondeve të obligacioneve, të bëjnë një plan investimi, të cilit do t'i përmbahen, me investime të vazhdueshme mujore shtesë në fondet e investimeve.

“Rekomandimi i parë i përgjithshëm në tregun maqedonas, veçanërisht për popullatën relativisht më të re, rekomandojmë një ekspozim të madh ndaj aksioneve. Ofron mundësinë më të madhe për rendiment për një periudhë të gjatë kohore. Kështu, ne humbasim avantazhin tonë konkurrues ndaj vendeve të tjera, të cilat kanë ekspozim më serioz ndaj aksioneve. Natyrisht, jo me gjithë pasurinë e investitorëve, sigurisht që një pjesë duhet të lihet për bono, portofolet e obligacioneve dhe normalisht për depozita dhe para kesh”, thotë Andreevski.

Kryetarja e Bordit Drejtues të Bursës së Zagrebit, Ivana Gazhiq, e cila mori pjesë në Konferencën e 23-të Vjetore të Bursës së Maqedonisë, këshillon se është e nevojshme të edukohen investitorët se investimi afatgjatë në aksione është më fitimprurës sesa në format klasike si p.sh. si depozita apo pasuri të paluajtshme. Kjo, thekson ajo, u jep atyre njëfarë fleksibiliteti për të qenë në gjendje të dalin nga sipërmarrja e tyre sa herë që dëshirojnë.

Sipas pronarit të Senzal Kapital nga Beogradi, Rade Rakoçeviq, investitorët duhet të fillojnë të investojnë në Bursë duke filluar me një shumë të vogël.

“Të fillojnë me një shumë të vogël prej 1000 deri në 2000 euro, fonde që nuk kanë shumë rëndësi për ta, të provojnë, të shohin. Është një investim i mirë në planin afatgjatë nëse investohet për fëmijët e tyre. Ata vetëm duhet të fillojnë, të mos kenë frikë”, thotë Rakoçeviq.

Tradita është arsyeja për të investuar në pasuri të paluajtshme, jo në aksione

Mungesa e zakonit për të investuar në Bursë është një nga arsyet pse investitorët nga vendi, por edhe nga rajoni, tradicionalisht investojnë në pasuri të paluajtshme dhe depozita, dhe jo në aksione. Kjo është kryesisht për shkak të mungesës së përvojës dhe vazhdimit të traditës së investimit në pasuri të paluajtshme dhe mungesës së njohurive dhe përvojës për mundësitë e investimit, theksojnë ekspertët.

“Zhvillimi i shoqërisë sonë është nga komunizmi apo socializmi, ku nuk kishte treg kapitali dhe ekonomi tregu, dhe ne si drejtues të asaj ekonomie nuk kemi trashëguar aksione nga prindërit tanë, ose një përqindje shumë e vogël e popullsisë ka një trashëgimi në aksione. Shumica e trashëgimive janë pasuri të paluajtshme dhe ne e dimë se investimi në pasuri të paluajtshme sjell vlerë për një periudhë të gjatë kohore, qira, rritje të vlerës së pasurisë së paluajtshme. Është e endur në njohuritë tona tradicionale për të vazhduar investimin. Ne nuk jemi si gjermanët apo amerikanët që marrin aksione të trashëguara nga prindërit, gjyshërit dhe gjyshet tona”, sqaron Andreevski.

Por sipas tij, nuk duhet të mbetemi, siç thotë ai, “skllevër të traditës”.

"Ne jemi gjenerata e parë që jetojmë në kapitalizëm dhe duhet të rrisim pjesën e kursimeve tona në pjesën e aksioneve ose të kapitalit dhe në afat të gjatë të presim të arrijmë kthime më të larta dhe t'ua kalojmë këtë trashëgimtarëve tanë", thekson Andreevski.

Ngjashëm është edhe në Kroaci, ku sipas Gazhiqit, ngritja e bizneseve vetjake dhe zgjedhja e investitorëve privatë dominojnë në lidhje me investimin në bursë.

“Por kur kompania arrin një madhësi dhe zhvillim të caktuar, ajo nuk mund t'i mbajë ato operacione me fondet e veta dhe duhet të shkojë në tregun e kapitalit”, vëren Gazhiq.

Po ashtu Rakoçeviq ndan të njëjtin mendim se shoqëria jonë nuk ka traditë të investojë në bursë dhe arsyeja për këtë, sipas tij, është se privatizimet nuk ishin sinonim i vërtetë i tregut të kapitalit, por koncentrim i kapitalit dhe shumë njerëz u ndjenë të mashtruar dhe nuk besuan në bursë.

“Nëse nuk dini diçka, nuk do të thotë që nuk duhet ta provoni. Ne nuk e dimë të gjithë se si fluturojnë aeroplanët, por ne të gjithë fluturojmë me to. Bursa ka funksionuar prej dekadash dhe duhet provuar. Investimi është një kulturë dhe është absolutisht e nevojshme që njerëzit të jenë financiarisht të lirë. Investimi në bursë është një investim i sigurt”, thotë Rakoçeviq.

Edukimi është mënyra më e mirë për të tërhequr investitorët në bursë

Ndërsa në botë sektorët teknologjikë janë më tërheqës për investitorët, në këtë vend sektori bankar është deri tani sektori më i dëshirueshëm për investime në bursë. Më pas vjen farmacia, pastaj shpërndarja e derivateve të naftës dhe ndërtimi. Por për të tërhequr investitorët për të investuar kapitalin e tyre në Bursë, ekspertët janë të vendosur se duhet arsimim, veçanërisht për popullatën e re.

“Është e nevojshme të punohet për edukimin financiar në të gjitha moshat. Është mirë që të bëhet lëndë në gjimnaz, në mënyrë që fëmijët të mësojnë që në moshë të vogël si të menaxhojnë pronën e tyre, si të punojnë me buxhetin e tyre personal, të mbajnë shënim shpenzimet dhe të ardhurat. Hapi i parë për investitorët që do të vijnë është që ata të dinë se çfarë do t'u sjellë investimi i tyre. Kur njerëzit njihen pak më mirë me mundësitë që ofron tregu, mendoj se do të investojnë gjithnjë e më shumë në bursa vendase dhe të huaja”, thotë Rakoçeviq.

Edhe kreu i Bursës së Maqedonisë, Ivan Shteriev, konsideron se është e nevojshme afrimi i të rinjve me mundësitë që ofron Bursa, përkatësisht edukimin e tyre financiar.

“Duke shpjeguar mundësitë, duke theksuar se rreziqe ekzistojnë edhe kur investohet përmes platformave online në tregjet e huaja. Këtu ka instrumente financiare që ofrojnë mundësi të mira dhe ne duhet t'i afrojmë me të rinjtë që ata të fillojnë të investojnë. Ne do të punojmë së bashku me palët e tjera të interesit në treg në periudhën e ardhshme më intensivisht në një fushatë më të detajuar”, thekson Shteriev.

Të dhënat statistikore, thotë ai, tregojnë se të rinjtë nuk janë shumë të pranishëm në bursën e Maqedonisë. Ai thekson se investitorët dhe pjesëmarrësit në tregun maqedonas po rriten.

“Sipas të dhënave nga Depozituesi Qendror i Letrave me Vlerë (DQLV), mbi 83 për qind nga 61.000 aksionerët ekzistues, persona fizikë vendas, janë mbi 50 vjeç dhe mbi 67 për qind janë mbi 60 vjeç. Vetëm 21 për qind të blerjeve në Bursë në periudhën nga janari i vitit të kaluar deri në gusht të këtij viti janë bërë nga persona fizik vendas nën moshën 40 vjeçare”, sqaron Shteriev.

Drejtori i VFP Fond Menaxhment, Andreevski, thekson se janë duke punuar në edukimin e investitorëve potencial.

“Ne fillojmë gjithmonë me një edukim më të detajuar, duke marrë parasysh nivelin e zhvillimit të tregut nga informacioni se çfarë përfaqëson investimi në aksione, investimi në kompani, në biznes, mundësitë e investimit në instrumente të tilla financiare, si dhe rreziqet dhe kostot për investitorët. E prezantojmë edhe rezultatin e realizuar në periudhën e kaluar, duke theksuar se nuk është garanci se do të përsëritet edhe në të ardhmen, por ndihet trendi i vetë kompanisë menaxhuese, së cilës do t'i besonim fondet”, sqaron Andreevski.

Menaxherët e mirë gjejnë mënyra për të rritur kompanitë

Bursat duhet të punojnë në zhvillimin e tregut për kompanitë në rritje, të përfshihen më aktivisht në tregun e obligacioneve të qeverisë, por edhe të zgjidhin sfidën e sigurisë kibernetike.

Prioritet i Bursës së Maqedonisë, sipas Shteriev, është të punojë në zhvillimin e të ashtuquajturit treg për kompanitë në rritje që do të mundësohet nga rregullorja e re evropiane, e cila do të fillojë të zbatohet vitin e ardhshëm. Kompanitë më të vogla do të mund të emetojnë më lehtë aksione dhe të financohen përmes tregut të kapitalit.

“Bursa dhe agjentët duhet të përfshihen më aktivisht në segmentin e tregut të obligacioneve shtetërore, primar dhe sekondar, dhe të vazhdojnë të ashtuquajturat integrime, vertikale dhe horizontale. Është vertikale me Depozituesin Qendrore të Letrave me Vlerë, ku jemi aksioneri më i madh individual me 30 për qind, dhe horizontale është në nivel bursash. Aksioneri ynë më i madh është Bursa e Zagrebit dhe së bashku me ta duhet të përpiqemi të tërheqim investitorë kroatë dhe të përmirësojmë disa praktika operative”, thekson Shteriev.

Shkëmbimet nuk janë të izoluara nga sulmet kibernetike, kjo është arsyeja pse shumë shkëmbime në Evropë tashmë po punojnë për të rritur sigurinë. Kryetari i Bursës së Zagrebit thotë se aktualisht janë duke zbatuar një dekret për elasticitetin digjital.

Ngjarjet në Lindjen e Afërt nuk ndikuan në tregjet e aksioneve

Zhvillimet e fundit në Lindjen e Afërt, lufta ruso-ukrainase, kriza energjetike, janë pjesë e sfidave me të cilat përballet bursa maqedonase dhe ajo botërore. Megjithatë, ekspertët thonë se nga këto zhvillime nuk është ndjerë një rënie më serioze.

“Si kriza ruso-ukrainase ashtu edhe kriza tani në Lindjen e Afërt nuk kanë ndikuar mjaftueshëm në bursat botërore, sepse kompanitë globale nga totali i biznesit që ata menaxhojnë, një pjesë më e vogël u prekën në këto rajone. Zhvillimi i të hyrave dhe fitimeve të kompanive të mira në vendet perëndimore dhe në vendet që janë të zhvilluara është zhvilluar shumë mire”, vlerëson Andreevski.

Kryetari i Bordit Drejtues të Bursës Kroate ka folur edhe për faktin se këto zhvillime politike nuk kanë ndikuar shumë në punën e bursës dhe qarkullimin dhe çmimet.

“Si në Maqedoni ashtu edhe në Kroaci kemi një nivel rekord të qarkullimit dhe çmimit. Duke marrë parasysh zhvillimet në Lindjen e Afërt në këtë moment, nuk pres që ato të kenë një ndikim të rëndësishëm në bursë, duke pasur parasysh distance”, thekson Gazhiq.

Qarkullimi vjetor i Bursës së Maqedonisë deri në mesin e shtatorit, sipas Shteriev, është gati 100 milionë euro dhe është 67 për qind më i lartë në krahasim me periudhën e njëjtë të vitit të kaluar.

Sllagjana Stojkova Kostoski

Foto: MIA