Shkup, 10 prill 2024 (MIA) - Merrni seriozisht qytetarët, votuesit, jini të sinqertë, u thotë eurodeputetja dhe anëtarja e Komisionit të Përbashkët Parlamentar Tineke Shtrik në një intervistë ekskluzive për MIA-n për partitë politike dhe kandidatët në zgjedhje. Eurodeputetja thekson se duhet të ketë ndryshime kushtetuese përpara se të fillojnë negociatat për hyrjen në BE. Është një iluzion, shton Shtrik, që kjo nuk do të ndodhë.

Në intervistë ajo sqaron se politikanët në vend duhet të jenë të sinqertë me votuesit sepse ka shumë dezinformata, sidomos për procesin e aderimit.

“Askush nuk është në dijeni të këtij dezinformimi, ndoshta politikanët, por sigurisht jo qytetarët. Mendoj se duhet të pranojnë traumën dhe sakrificat e qytetarëve me Marrëveshjen e Prespës dhe më pas me propozimin francez. Tani duhet të përballen me faktin se duhen ndryshime kushtetuese përpara se të hyjnë në negociata për hyrjen në Union. Ka politikanë që thonë se nuk i pranojnë ndryshimet kushtetuese dhe se do të negociojnë sërish ose se do të ndryshojnë radhën e kërkesave. Ata krijojnë një iluzion sepse kjo nuk do të ndodhë. Është një iluzion i rrezikshëm sepse do të thotë se do të humbet më shumë kohë dhe në fund do të krijojnë shumë më pak mbështetje për maqedonasit për BE-në, por do të rrezikojmë edhe humbjen e momentit aktual të anëtarësimit”, tha Shtrik.

Megjithatë, ajo thekson se duhet të përshpejtohet edhe puna për reforma, veçanërisht në fushën e sundimit të ligjit, pra korrupsionit dhe gjyqësorit.

Shtrik mbështet fuqimisht pikëpamjen se vendet anëtare të BE-së nuk duhet të vënë veton ndaj vendimeve të anëtarësimit dhe se vendimi i anëtarësimit duhet të bazohet në merita.

“Unë e kuptoj që momenti i pranimit real, bazuar në unanimitet, është logjik sepse është një vendim shumë i rëndësishëm, por edhe ato vendime nuk duhet t'i nënshtrohen vetos. Thjesht duhet të jetë një qasje e bazuar në merita dhe nëse Komisioni bën një rekomandim që Maqedonia e Veriut është e gatshme dhe se negociatat duhet të fillojnë, nuk duhet të ketë mundësi që një shtet anëtar të abuzojë me pozicionin e tij për shkak të dallimeve bilaterale”, tha Shtrik.

Eurodeputetja Shtrik i përket Grupit të të Gjelbërve dhe Aleancës së Lirë Evropiane dhe po ashtu merr pjesë në zgjedhjet për mandatin e ri në Parlamentin Evropian.

Gjatë qëndrimit në Shkup, ajo ishte në rrethinën e ish-fabrikës Ohis e shoqëruar nga deputetja e partisë DOM (RDM) dhe kandidate për mandat të ri, Maja Moraçanin. Shtrik vizitoi këtë fabrikë të vjetër kimike për të parë sa mbeturina ka ende, por edhe për të parë se si BE-ja po e ndihmon Maqedoninë dhe për të mbledhur njohuri që ajo të mund të ndihmojë në kërkimin e burimeve financiare në mënyrë që mbeturinat të dislokohen sa më shpejt.

“Është një material shumë toksik që është ende atje. Kanë një projekt të mrekullueshëm nëpërmjet të cilit ka material toksik çmontohet dhe transportohet në mënyrë shumë të sigurt. Por është shumë i shtrenjtë. Dhe ata janë vërtet shumë të varur nga fondet. Për mua është shumë e rëndësishme të

alarmohet Komisioni Evropian për të parë se si mund të ndihmojnë me fonde sepse kjo është shumë afër qytetit dhe ka erë dhe nuk e dimë se sa mund të ndikojë për ujin në vend. Dhe duhet pastruar sa më parë dhe kjo është çështje mbështetjeje financiare. Kjo është diçka me të cilën dëshirojmë të ndihmojmë konkretisht”, tha Shtrik në një intervistë për MIA-n.

Vijon intervista e plotë me eurodeputeten holandeze Teneke Shtrik, të cilën e realizuam javën e kaluar para nisjes së saj në Bosnjë e Hercegovinë:

Jeni në një vizitë dyditore në Maqedoni. Cili ishte qëllimi i këtij udhëtimi?

“Për mua, si anëtare e Komisionit të Përbashkët Parlamentar, ishte e rëndësishme të vija dhe të ndjeja gjendjen shpirtërore të politikanëve dhe shoqërisë dhe se si ata e shohin progresin e reformave që është bërë në vend, sepse unë jam një avokat i fortë i integrimit evropian dhe mendoj se vendet e Ballkanit Perëndimor, veçanërisht Maqedonia e Veriut duhet të hyjnë në BE. Mendoj se Maqedonia e Veriut i përket BE-së. Mendoj se ky është një projekt i përbashkët. BE-ja duhet ta mbështesë këtë proces dhe të sigurojë që ai të jetë i besueshëm dhe të përmbushë atë që është premtuar. Ne po mundohemi nga Parlamenti Evropian me aq sa mundemi. Ne e mbështesim shumë procesin dhe nga ana tjetër qytetarët dhe politikanët duhet të bëjnë zgjedhjen e duhur për aderimin. Në dy ditët e fundit kam parë se janë bërë shumë përpjekje, por ka ende shumë për të bërë. Gjithashtu ndjen nevojën për të shpejtuar. Shoqëria civile e sheh problemin e korrupsionit si prioritetin e parë për t'u marrë me të, dhe për t'u përballur me të duhen prokurorë të pavarur dhe gjyqësor i pavarur. Këto reforma janë jetike edhe për procesin e aderimit. Ato do të ndihmojnë qytetarët në vend për një transparencë më të madhe dhe trajtim të drejtë dhe do të lejojnë kompanitë e pasura të mos “blejnë” thjesht interesat e tyre në shoqëri. Por do t'ju sjellë edhe më afër BE-së”.

Ju jeni këtu në një moment vendimtar për vendin. Fushata për zgjedhjet presidenciale ka filluar dhe për më pak se dy javë do të fillojë edhe fushata për zgjedhjet parlamentare. Ju keni pasur takime të ndara me të gjithë përfaqësuesit zyrtarë në vend. A keni biseduar me ta për zgjedhjet dhe cili është mesazhi juaj për qytetarët në kuadër të zgjedhjeve?

“Po e saktë. Në fakt mesazhi im ishte “merrini seriozisht qytetarët, votuesit, jini të sinqertë”, sepse ka shumë dezinformata, sidomos për procesin e aderimit. Askush nuk është në dijeni të këtij dezinformimi, ndoshta politikanët, por sigurisht jo qytetarët. Mendoj se duhet të pranojnë traumën dhe sakrificat e qytetarëve me Marrëveshjen e Prespës dhe më pas me propozimin francez. Tani duhet të përballen me faktin se duhen ndryshime kushtetuese përpara se të hyjnë në negociata për hyrjen në Union. Ka politikanë që thonë se nuk i pranojnë ndryshimet kushtetuese dhe se do të negociojnë sërish ose se do të ndryshojnë radhën e kërkesave. Ata krijojnë një iluzion sepse kjo nuk do të ndodhë. Është një iluzion i rrezikshëm sepse do të thotë se do të humbasë shumë më tepër kohë dhe në fund do të krijojnë shumë më pak mbështetje për maqedonasit për BE-në, por do të rrezikojmë edhe humbjen e momentit aktual të anëtarësimit. Pushtimi rus i Ukrainës përfaqëson një moment kyç për të rritur ndërgjegjësimin në Komisionin Evropian se ne duhet t'i përgjigjemi shumë më seriozisht kërcënimeve globale dhe të bashkohemi me fqinjët tanë. Pra, zgjerimi është diçka që vërtet duhet bërë. Përfundimi i zgjerimit nuk do të jetë i mundur pa vendet e Ballkanit Perëndimor. Edhe në Ballkanin Perëndimor shohim që

Shqipëria, Mali i Zi mund të bëjnë një hap, tashmë ka bisedime me Bosnjën... Nuk mund të them që i plotësojnë të gjitha kriteret, por ju e dini se do të ishte turp për Maqedoninë, e cila shkoi aq larg me reformat për t'u lënë pas për shkak të kësaj pengese. Dhe nuk ka të bëjë vetëm me përdorimin e këtij momenti, por nëse presim më shumë vite, shumë njerëz do të largohen nga vendi për në Evropën Perëndimore. Besoj se në fund do të ndikojë në interesat e shtetit”.

A nuk mendoni se Maqedonia bëri shumë më tepër në lidhje me atë që kërkoi Bashkimi Evropian, veçanërisht me kërkesën e Greqisë për ndryshimin e emrit dhe gjithashtu Bullgaria me veton që na u vendos? Praktikisht për shkak të një shteti anëtar të BE-së, ne nuk mund të fillonim negociatat me BE-në. Po flasim për një vend që nuk e njeh pakicën tonë në vendin e vet, por është anëtar i BE-së dhe nga ana tjetër ne këtu respektojmë të drejtat e të gjithë anëtarëve etnikë.

“Kur Bullgaria përdori veton, unë i kritikova dhe do të vazhdoj të kritikoj Bullgarinë, por edhe vendet e tjera që nuk i bëjnë presion të mjaftueshëm Bullgarisë që të mos abuzojë me pozitën e saj si vend anëtar i BE-së. Mendoj se me këtë veto rrezikohen kriteret e qarta të Kopenhagës“.

Në atë rast, a e përkrahni qëndrimin për ndryshimin e mënyrës së votimit në Këshillin e Bashkimit Evropian?

“Patjetër. E kuptoj që momenti i anëtarësimit real, bazuar në unanimitet, është logjik sepse është një vendim shumë i rëndësishëm, por edhe ato vendime nuk duhet t'i nënshtrohen vetos. Thjesht duhet të jetë një qasje e bazuar në merita dhe nëse Komisioni bën një rekomandim që Maqedonia e Veriut është gati dhe se negociatat duhet të fillojnë, nuk duhet të ketë mundësi që një shtet anëtar të abuzojë me pozicionin e tij për shkak të dallimeve bilaterale. Si Parlament kemi gjithashtu një qëndrim të ri për politikën e zgjerimit dhe si duhet të duket ajo. Pastaj me shumicë të madhe thamë që të hiqet e drejta e vetos që të mos abuzohet, sepse ajo që ndodhi tani me Bullgarinë dhe Maqedoninë e Veriut mund të ndodhë sërish me një shtet tjetër fqinj. Ne kemi thënë gjithashtu që duhet të jetë me shumicë kualifikative.

Gjatë qëndrimit në Shkup keni vizituar rrethinën e ish-uzinës Ohis. Pse ishe aty?

“Doja të shihja se si ju mbështet BE-ja në praktikë. Unë vizitova këtë fabrikë të vjetër kimike për të parë se sa mbetje ka ende. Është një material shumë toksik që është ende atje. Kanë një projekt të mrekullueshëm nëpërmjet të cilit ka material toksik çmontohet dhe transportohet në mënyrë shumë të sigurt. Por është shumë i shtrenjtë. Dhe ata janë vërtet shumë të varur nga fondet. Për mua është shumë e rëndësishme të alarmohet Komisioni Evropian për të parë se si mund të ndihmojnë me fonde sepse kjo është shumë afër qytetit dhe ka erë dhe nuk e dimë se sa mund të ndikojë për ujin në vend. Dhe duhet pastruar sa më parë dhe kjo është çështje mbështetjeje financiare. Kjo është diçka me të cilën dëshirojmë të ndihmojmë konkretisht. Vitin e kaluar kemi bërë një studim për të parë se si Maqedonia e Veriut mund të ndajë politikën e përbashkët të BE-së për çmime më të ulëta të energjisë dhe investime në burimet e rinovueshme të energjisë. Mendoj se është shumë e rëndësishme të bashkëpunojmë edhe në këto fusha.

Ju gjithashtu po filloni një fushatë për një mandat të ri parlamentar. Sa vite keni qenë deputete e Parlamentit Evropian?

“Pese vite. Unë kam qenë anëtare e komiteteve për punë të jashtme (AFET), dhe liritë civile, drejtësi dhe punë të brendshme (LIBE) dhe veçanërisht kam punuar për anëtarësimin me Maqedoninë e Veriut dhe Bosnjën. Më parë kam qenë pjesë e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës, ndaj kam punuar shumë me vendet e Ballkanit Perëndimor.

Cili do të jetë fokusi i fushatës suaj?

“Kjo është interesante sepse ne jemi në një koalicion me socialdemokratët në Holandë dhe kjo është mjaft unike. Dhe për ne, tranzicioni i gjelbër, Marrëveshja e Gjelbër është shumë domethënëse. Para zgjedhjeve të fundit pamë një valë të gjelbër, kur shumë njerëz në komunitetin akademik protestuan për masa më ambicioze. Ajo që po shohim tani në gjashtë muajt e fundit është një rënie serioze e mbështetjes, veçanërisht e mbështetjes politike – protestat e fermerëve, PPE po kërkon më pak mbështetje. Kjo nuk është e përshtatshme. Ka ende një urgjencë të madhe për burimet e rinovueshme të energjisë, për të pasur një politikë kundër ndotjes sepse ajo është e pranishme, politikanët ende po lobojnë për hapjen e minierave të reja të qymyrit. Kjo na kthen prapa. Ka shumë për të bërë atje. Ne gjithashtu mbrojmë fuqimisht sundimin e ligjit. Po kështu ne në BE kemi probleme me Hungarinë dhe tani me Sllovakinë. Ne besojmë se Komisioni Evropian duhet të jetë më i rreptë, se nuk duhet të ketë pandëshkueshmëri dhe se Bashkimi Evropian duhet të jetë më i fortë si një aktor global. E kemi parë me Rusinë, por edhe me Kinën dhe këtë mund ta arrijmë përmes një politike më të mirë të përbashkët dhe duke mos pasur dallime kombëtare me veto gjatë gjithë kohës. Ne do të bëhemi shumë më efektivë dhe do të kemi më shumë produkte dhe nuk do të varemi nga faktorë malinj. Gjithashtu, për të pasur politika më të mëdha sociale, energjitike, klimatike duhet të jenë të drejta dhe të aksesueshme për të gjithë.

Më shumë se gjysma e këtyre çështjeve që ju renditët do të jenë pjesë e fushatave tona në Maqedoni pasi ne jemi pjesë e Evropës dhe kemi probleme të ngjashme. Sa mund të ndryshojë politika e BE-së për vetë anëtarët, por edhe për vendet e tjera si Maqedonia e Veriut, pas këtyre zgjedhjeve evropiane?

“Është një tablo paksa e përzier, do të thosha. Ajo që po shohim në disa vende anëtare është një rritje e populizmit të krahut të djathtë veçanërisht në vendin tim, Holandën. Tani e djathta ekstreme formon qeverinë dhe ne shohim që në vendet e tjera dhe sondazhet për Parlamentin Evropian tregojnë se mbështetja për të djathtën ekstreme po rritet. Ky mund të mos jetë as një lajm i mirë nëse po flasim për zgjerim. Këto parti vijnë nga Evropa Lindore. Ata ndjejnë shumë urgjencë për të përfunduar politikën e zgjerimit. Është gjithashtu një çështje se cilat shtete anëtare janë të shqetësuar, për shembull për vendet që ndjejnë rrezikun e luftës, ata janë shumë të lidhur me procesin e anëtarësimit. Edhe për vendet fqinje të Ballkanit Perëndimor. Është gjithashtu mbi baza kombëtare dhe nuk varet vetëm nga partitë politike. Mendoj se ambicia për të qenë faktor gjeopolitik do të mbetet në krye të prioriteteve. Kërcënimi është ende këtu. Mendoj se ka ende shumë oreks dhe rëndësi për zgjerimin tani. Kështu që unë mendoj se ky momentum duhet shfrytëzuar, sepse nuk e dimë se çfarë do të ndodhë pas pesë vitesh, dinamikat në vende po ndryshojnë. Nuk mendoj se duhet bërë më vonë. Për Maqedoninë e Veriut, mendoj se është një shans për t'u bërë sa më i fortë dhe për t'i mbajtur njerëzit këtu dhe për t'u dhënë atyre perspektivë, mirëqenie, por edhe vlera dhe siguri. Ata e meritojnë këtë”.

Elizabeta Veljanovska Najdeska

Foto: Darko Popov/Arkivi priva