Bruksel, 11 qershor 2025 (MIA) - Vetëm 3.5 për qind e popullsisë së botës jeton në vende ku garantohet liria e plotë e shprehjes dhe tubimit, sipas raportit "Atlasi i Shoqërisë Civile 2025" nga organizata humanitare gjermane luterane "Bukë për të gjithë botën".

“Në të kundërt, 85 për qind e popullsisë së botës jeton në vende ku shoqëria civile është e kufizuar, e shtypur ose e mbyllur, duke prekur pothuajse shtatë miliardë njerëz. Qeveritë e tyre kufizojnë rëndë liritë civile dhe ngacmojnë, arrestojnë ose vrasin zëra kritikë, sipas raportit të përgatitur bazuar në të dhënat nga Civikus Monitor, një mjet kërkimor mbi gjendjen e shoqërisë civile dhe liritë e organizatës ndërkombëtare jofitimprurëse "Civikus".

Raporti mbulon 197 vende dhe territore, të cilat klasifikohen në pesë kategori: "të hapura", "të kërcënuara", "të kufizuara", "të shtypura" dhe "të mbyllura".

Vendi ynë klasifikohet në grupin "të kërcënuar" së bashku me 42 vende të tjera në të cilat banojnë 11.1 për qind të popullsisë së botës, duke përfshirë Australinë, Shqipërinë, Bullgarinë, Gjermaninë, Italinë, Kosovën, Poloninë, Rumaninë, Shtetet e Bashkuara, Francën, Kroacinë, Malin e Zi dhe Spanjën.

Thuhet se këto vende u lejojnë kryesisht individëve dhe organizatave të shoqërisë civile të ushtrojnë të drejtat e tyre për lirinë e shoqërimit, tubimit dhe shprehjes.

“Megjithatë, ka ende raste të shkeljeve të këtyre të drejtave. Për shembull, ka raste kur organizatat që konsiderohen kritike ndaj autoriteteve shtypen. Demonstratat ndonjëherë ndalohen nga autoritetet, për ato që thuhet se janë arsye sigurie. Liria e plotë e shtypit kufizohet ose nga rregullore të rrepta ose nga presioni politik, thuhet në raport për këtë kategori vendesh.

Grupi "i hapur" përfshin rreth 40 vende me vetëm 3.5 për qind të popullsisë globale, duke përfshirë Austrinë, Japoninë, Kanadanë, Zelandën e Re, Portugalinë, Slloveninë, Republikën Çeke, Zvicrën, si dhe shtetet nordike dhe baltike, të cilat ofrojnë dhe garantojnë liritë civile për të gjithë njerëzit. 

Autoritetet shtetërore u përgjigjen vetëm pyetjeve të përzgjedhura nga gazetarë të përzgjedhur, dhe mjekët kanë frikë të flasin hapur nga frika e ndëshkimit, thanë gazetarët e opozitës nga Hungaria në një anketë të kryer.

“Njerëzit mund të formojnë shoqata pa pengesa ligjore ose praktike, të demonstrojnë në vende publike dhe të marrin e shpërndajnë informacione. Autoritetet janë të hapura ndaj kritikave nga organizatat e shoqërisë civile dhe ofrojnë platforma për dialog intensiv dhe konstruktiv me qytetarët. Protestuesit në përgjithësi mbrohen nga policia dhe ligjet që rregullojnë të drejtën e tubimit përmbushin standardet ndërkombëtare. Ekziston një media e lirë, përmbajtja online nuk censurohet dhe informacioni qeveritar është lehtësisht i aksesueshëm”, citohet në raport.

Kategoria "e kufizuar" përfshin 35 vende, ku jetojnë 12.9 për qind e popullsisë së botës, duke përfshirë Bosnjën dhe Hercegovinën, Brazilin, Mbretërinë e Bashkuar, Greqinë, Serbinë, Ukrainën dhe Hungarinë, ku autoritetet kufizojnë ushtrimin e lirë të të drejtave themelore përmes një kombinimi masash ligjore dhe praktike.

“Kjo nënkupton që megjithëse ekzistojnë organizatat e shoqërisë civile, autoritetet shtetërore përpiqen t'i minojnë ato përmes mbikëqyrjes dhe ngacmimit. Qytetarët mund të mblidhen në mënyrë paqësore, por shpesh shpërndahen nga policia që përdor forcë të tepërt, siç janë plumbat e gomës, gazi lotsjellës dhe shkopinjtë. Dokumenti thekson se ka vend për media jo-shtetërore dhe pavarësi editoriale, por gazetarët përballen me sulme fizike dhe padi për shpifje.

51 vende, që përfaqësojnë 42.6 për qind të popullsisë së botës, klasifikohen si "të shtypura", duke përfshirë Indinë, Meksikën, Kazakistanin, Pakistanin, Tajlandën, Turqinë dhe shumicën e vendeve afrikane, ku liritë e shoqërisë civile janë shumë të kufizuara

“Kushdo që kritikon ata që janë në pushtet monitorohet, ngacmohet, burgoset dhe madje vritet. Puna e disa organizatave të shoqërisë civile pengohet rregullisht - ato humbasin regjistrimin e tyre ose mbyllen krejtësisht. Protestuesit paqësorë shpesh qëllohen me municion të vërtetë nga forcat shtetërore ose arrestohen. Mediat zakonisht pasqyrojnë perspektivën e qeverisë. Faqet kritike të internetit dhe mediat sociale bllokohen dhe përdorimi i internetit monitorohet rreptësisht”, shtoi raporti.

Dhe kategoria e fundit e "mbyllur" përfshin 29 vende me 29.9 për qind të popullsisë së botës, duke përfshirë Bjellorusinë, Vietnamin, Kinën, Rusinë, Korenë e Veriut dhe pothuajse të gjitha vendet e Lindjes së Mesme, ku "nuk ka hapësirë për shoqërinë civile".

“Më saktësisht, kjo nënkupton se mbizotëron një klimë frike. Aktorët shtetërorë dhe jo-shtetërorë të fuqishëm mbeten të pandëshkuar kur burgosin, abuzojnë ose vrasin njerëz që mbrojnë ushtrimin e të drejtave të tyre për lirinë e shoqërimit, tubimit dhe shprehjes. Çdo kritikë ndaj regjimit ndëshkohet rëndë. Nuk ka liri shtypi. Interneti është i censuruar rreptësisht dhe shumica e faqeve të internetit janë të bllokuara”, thuhet në dokument.

Krahasuar me raportin e vitit të kaluar, nëntë vende - Burkina Faso, Gjeorgjia, Esuatini, Etiopia, Kenia, Mongolia, Peruja, Holanda dhe Territoret Palestineze - renditen më poshtë, ndërsa nëntë të tjera renditen më lart - Bangladeshi, Bocvana, Xhamajka, Japonia, Liberia, Polonia, Sllovenia, Trinidadi dhe Tobago dhe Fixhi.

“Institucionet e sundimit të ligjit janë nën presion në të gjithë botën. Ato sulmohen, për shembull, nga grupe ekstremiste të krahut të djathtë dhe grupe libertariane të djathta, si armiq të vullnetit të supozuar të popullit. Ato po privohen nga legjitimiteti i tyre për të kontrolluar degën ekzekutive ose për të mbrojtur të drejtat e pakicave. Në të njëjtën kohë, ligji po përdoret gjithnjë e më shumë për shtypje: qeveritë po abuzojnë me ligjet ekzistuese ose po krijojnë të reja për të luftuar aktorët e shoqërisë civile ose për të penguar gazetarët në punën e tyre”, vlerëson raporti.

Megjithatë, siç thekson dokumenti, shoqëria civile po lufton gjithashtu, me organizata dhe aktivistë në të gjithë botën që po përdorin gjithnjë e më shumë padi dhe gjyqe strategjike për të çuar përpara progresin social dhe mjedisor.

Sipas kryetares së “Bukë për gjithë botën”, Dagmar Pruin, raporti tregon se aktorët e shoqërisë civile në të gjithë botën kanë një hapësirë alarmante të kufizuar për të vepruar dhe se sundimi i ligjit është nën presion.

“Demokracia dhe të drejtat e njeriut në të gjithë botën janë nën sulm në një situatë që nuk e kemi parë prej dekadash. Sundimi i ligjit, ndarja e pushteteve dhe mbrojtja nga arbitrariteti shtetëror janë nën kërcënim në një numër gjithnjë e në rritje vendesh ose nuk ekzistojnë fare”, theksoi Pruin, duke shtuar se që të ketë demokraci të vërtetë, duhet të ketë një shoqëri civile të lirë.

Foto: Atlas i Shoqërisë Civile/Arkivi i MIA-s